Rondleiding: de Rubenskapel
De Sint-Jacobskerk was de parochiekerk van de grote schilder Peter Paul Rubens. De Rubenskapel, begraafplaats van Rubens, zijn echtgenote Helena Fourment en meerdere familieleden, wordt momenteel gerestaureerd, met dank aan de Erfgoed Challenge 2021. De restauratie gebeurt door het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (KIK- IRPA). Op deze Open Monumentendag zal de kapel, een waardevol erfgoed uit de zeventiende eeuw, uitzonderlijk te bezoeken zijn.
De minimumleeftijd voor dit bezoek is 14 jaar. Plat gesloten schoeisel is verplicht. Helmen worden voorzien. De kapel ligt in de werfzone, een bezoek is op eigen risico. Rugzakken en grote tassen kan je achterlaten aan de balie.
Start: 12, 13, 14, 15 en 16 uur, enkel na inschrijving
Duur: 60 minuten
Eredienst: 9 tot 10 uur
Vrij bezoek
Je kan de hoogtepunten van het gerestaureerde deel van de kerk zelf bezoeken met gratis boekje. Vraag het boekje aan de balie.
Open: 12 uur tot 18 uur
Rondleiding met beklimming van de klokkentoren
Sinds 1525 weerklonk er klokkengelui in de toren van de Sint-Jacobskerk.Totdat de klokken tijdens de Tweede Wereldoorlog werden geroofd. Vandaag telt de toren opnieuw vier klokken: de Rubens-, Maria-, Julius-Josephus- en Jacobusklok. De restauratie van de klokkenstoel is recent voltooid. Sinds Pasen 2025 klinkt het klokkengelui van Sint-Jacob opnieuw door de stad. Vandaag kan je de klokkentoren beklimmen en een geleid bezoek brengen aan de klokkenstoel. In een van de torenkamers krijg je uitleg over de houtrestauratie.
Om deel te nemen moet je goed te been zijn en mag je geen hoogtevrees hebben. De minimumleeftijd is 14 jaar. Je draagt gesloten platte schoenen. Rugzakken en grote tassen kan je aan de balie achterlaten. Deelname op eigen risico.
Start: 12, 12.45, 13.30, 14.15, 15, 15.45, 16.30 en 17.15 uur, enkel na inschrijving
Duur: 45 minuten, aanmelden aan de balie. Vrijwilligers leiden je naar de activiteit.
Vijf monumentale kerken
Antwerpen telt vijf monumentale kerken. De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, Sint-Andries, Sint-Carolus Borromeus, Sint-Jacob en Sint-Paulus zijn stuk voor stuk architecturale pareltjes die dateren van voor de Franse Revolutie. Die kerken zijn nog altijd actieve katholieke gebedshuizen, maar daarnaast zijn ze ook schatkamers van religieuze kunst. Tijdens Open Monumentendag onthult elke kerk een uniek plekje dat normaal verborgen is.
Van kapelletje naar indrukwekkende kerk
Op de plaats van de Sint-Jacobskerk stond in 1413 een kleine kapel, gewijd aan de Heilige Jacobus de Meerdere. Pelgrims op weg naar Santiago de Compostella vonden er een rustplaats. In 1478 werd het kapelletje verheven tot een zelfstandige parochie, waarna plannen werden gemaakt voor een grotere kerk. Hoewel de bouw lang duurde, van 1491 tot 1656, vormt de kerk een gave architecturale eenheid in Brabantse hooggotiek. De Sint-Jacobskerk werd ingericht met uitzonderlijk rijk barok meubilair, twee polychrome renaissance altaren, enkele bijzondere glasramen en een reeks recent vrijgelegde muurschilderingen uit de zestiende eeuw.
De toren, trots maar onaf
De bouw van de kerk startte met de bouw van de toren. Door geldgebrek vielen de werkzaamheden van 1525 tot 1533 stil, ter hoogte van de vijfde geleding . Dankzij steun van keizer Karel kon de rest van de kerk worden afgewerkt. De bouwplannen van bouwmeester Herman de Waghemakere de Oude voor de toren zijn niet bewaard, maar wat wel al werd gebouwd, laat veronderstellen dat er maar een fractie van werd gerealiseerd. Ondanks de onvolledige bouw heeft de toren een uitgesproken en herkenbaar profiel.
In 1525 kreeg de toren klokken, maar die werden in 1943 door de Duitse bezetter geroofd. Vandaag telt de toren opnieuw vier klokken: de Rubens-, Maria-, Julius-Josephus- en Jacobusklok. De restauratie van de klokkenstoel (ophanging) is recent voltooid. Sinds Pasen 2025 klinkt het klokkengelui van Sint-Jacob opnieuw door de stad.
12 tot 18 uur
Sint-Jacobsstraat 9, 2000 Antwerpen
rondleiding met Tolk Vlaamse Gebarentaal om 14 uur, inschrijven via inschrijvingen@madosavzw.be (beperkt aantal plaatsen)
Rolstoelgebruikers krijgen assistentie op vraag via 0495 36 93 37
Wat is er te doen?
Rondleiding voor kinderen
Wil je samen met Joanna de prachtige vogels op de muren ontdekken? De oven, het bakkertje en het ezeltje herkennen? De arme Sint-Job troosten met een vleugje muziek? De zon zien schijnen op de glasramen en van de kleuren genieten?
Kinderen onder de 14 jaar kunnen ‘op stap met Joanna’. Op een speelse manier leren ze de kunst van het kijken. Met een prachtig doe-boekje ontdeken ze de Sint-Jacobskerk. De oplossing gevonden? Kom dan zeker een mooi magneetje kiezen aan het onthaal. Kleine kinderen kunnen ook worden opgevangen en begeleid mee op stap gaan terwijl de ouders de klokkentoren beklimmen. Je kan deze activiteit ook als familiegebeuren opvatten.
Open: 12 tot 18 uur, je hoeft niet in te schrijven
Rondleiding: uurwerkmuseum
En de klok, ze tikte voort. Vrijwilliger Francis Bruyninckx neemt je graag mee naar het klokkenmuseum met het oudste uurwerkmechanisme van de Antwerpse Kathedraal (vijftiende eeuw).
Open: 12 tot 18 uur, je hoeft niet in te schrijven
Rondleiding: barokke kunstparels
Topagidsen geven toelichting over de barokke kunstparels van de Sint-Jacobskerk. Vrijwilligers zullen je vriendelijk naar de gidsbeurten leiden. Ook op andere dagen is de kerk van 14 uur tot 17 uur geopend. Er zijn steeds topagidsen ter beschikking; je hoeft niet in te schrijven.
Open: 13 tot 18 uur
Lezing: ‘Een meesterwerk in de Sint-Jacobskerk, de Rochuspanelen en hun historische context’
De panelen, in laatmiddeleeuwse en vroegerenaissancestijl, vertellen meer dan alleen het levensverhaal van Rochus. Ze geven een fascinerende blik op de artistieke, religieuze en maatschappelijke context van hun tijd. Wat zeggen de kleuren, de composities en de symboliek over de wereld van toen? Hoe werden pigmenten gemaakt en wat zeggen ze over de technieken van de oude meesters?
Kunsthistoricus en godsdienstwetenschapper Rutger Van Der Steenhoven, een jonge vrijwilliger van de Sint-Jacobskerk, neemt je mee op een toegankelijke en visueel ondersteunde verkenning van dit unieke werk.
Start: 12.30 en 16.30 uur
Duur: 30 minuten
Tentoonstelling
Via kijkdozen kan je binnengluren bij de restauratie van de oost-en noordzijde van de kerk. Benieuwd naar de werkwijze van glasraamrestauratie? Wat met de orgelrestauratie? Een druk op de knop op een van de schermen vertelt je er alles over.
Open: 12 tot 18 uur
©Lucid
Wat is er te doen?
Rondleiding voor kinderen
Wil je samen met Joanna de prachtige vogels op de muren ontdekken? De oven, het bakkertje en het ezeltje herkennen? De arme Sint-Job troosten met een vleugje muziek? De zon zien schijnen op de glasramen en van de kleuren genieten?
Kinderen onder de 14 jaar kunnen ‘op stap met Joanna’. Op een speelse manier leren ze de kunst van het kijken. Met een prachtig doe-boekje ontdeken ze de Sint-Jacobskerk. De oplossing gevonden? Kom dan zeker een mooi magneetje kiezen aan het onthaal. Kleine kinderen kunnen ook worden opgevangen en begeleid mee op stap gaan terwijl de ouders de klokkentoren beklimmen. Je kan deze activiteit ook als familiegebeuren opvatten.
Open: 12 tot 18 uur, je hoeft niet in te schrijven
Rondleiding: uurwerkmuseum
En de klok, ze tikte voort. Vrijwilliger Francis Bruyninckx neemt je graag mee naar het klokkenmuseum met het oudste uurwerkmechanisme van de Antwerpse Kathedraal (vijftiende eeuw).
Open: 12 tot 18 uur, je hoeft niet in te schrijven
Rondleiding: barokke kunstparels
Topagidsen geven toelichting over de barokke kunstparels van de Sint-Jacobskerk. Vrijwilligers zullen je vriendelijk naar de gidsbeurten leiden. Ook op andere dagen is de kerk van 14 uur tot 17 uur geopend. Er zijn steeds topagidsen ter beschikking; je hoeft niet in te schrijven.
Open: 13 tot 18 uur
Lezing: ‘Een meesterwerk in de Sint-Jacobskerk, de Rochuspanelen en hun historische context’
De panelen, in laatmiddeleeuwse en vroegerenaissancestijl, vertellen meer dan alleen het levensverhaal van Rochus. Ze geven een fascinerende blik op de artistieke, religieuze en maatschappelijke context van hun tijd. Wat zeggen de kleuren, de composities en de symboliek over de wereld van toen? Hoe werden pigmenten gemaakt en wat zeggen ze over de technieken van de oude meesters?
Kunsthistoricus en godsdienstwetenschapper Rutger Van Der Steenhoven, een jonge vrijwilliger van de Sint-Jacobskerk, neemt je mee op een toegankelijke en visueel ondersteunde verkenning van dit unieke werk.
Start: 12.30 en 16.30 uur
Duur: 30 minuten
Tentoonstelling
Via kijkdozen kan je binnengluren bij de restauratie van de oost-en noordzijde van de kerk. Benieuwd naar de werkwijze van glasraamrestauratie? Wat met de orgelrestauratie? Een druk op de knop op een van de schermen vertelt je er alles over.
Open: 12 tot 18 uur
Rondleiding: de Rubenskapel
De Sint-Jacobskerk was de parochiekerk van de grote schilder Peter Paul Rubens. De Rubenskapel, begraafplaats van Rubens, zijn echtgenote Helena Fourment en meerdere familieleden, wordt momenteel gerestaureerd, met dank aan de Erfgoed Challenge 2021. De restauratie gebeurt door het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (KIK- IRPA). Op deze Open Monumentendag zal de kapel, een waardevol erfgoed uit de zeventiende eeuw, uitzonderlijk te bezoeken zijn.
De minimumleeftijd voor dit bezoek is 14 jaar. Plat gesloten schoeisel is verplicht. Helmen worden voorzien. De kapel ligt in de werfzone, een bezoek is op eigen risico. Rugzakken en grote tassen kan je achterlaten aan de balie.
Start: 12, 13, 14, 15 en 16 uur, enkel na inschrijving
Duur: 60 minuten
rondleiding met Tolk Vlaamse Gebarentaal om 14 uur, inschrijven via inschrijvingen@madosavzw.be (beperkt aantal plaatsen)
12 tot 18 uur
Sint-Jacobsstraat 9, 2000 Antwerpen
Rolstoelgebruikers krijgen assistentie op vraag via 0495 36 93 37
Eredienst: 9 tot 10 uur
Vrij bezoek
Je kan de hoogtepunten van het gerestaureerde deel van de kerk zelf bezoeken met gratis boekje. Vraag het boekje aan de balie.
Open: 12 uur tot 18 uur
Rondleiding met beklimming van de klokkentoren
Sinds 1525 weerklonk er klokkengelui in de toren van de Sint-Jacobskerk.Totdat de klokken tijdens de Tweede Wereldoorlog werden geroofd. Vandaag telt de toren opnieuw vier klokken: de Rubens-, Maria-, Julius-Josephus- en Jacobusklok. De restauratie van de klokkenstoel is recent voltooid. Sinds Pasen 2025 klinkt het klokkengelui van Sint-Jacob opnieuw door de stad. Vandaag kan je de klokkentoren beklimmen en een geleid bezoek brengen aan de klokkenstoel. In een van de torenkamers krijg je uitleg over de houtrestauratie.
Om deel te nemen moet je goed te been zijn en mag je geen hoogtevrees hebben. De minimumleeftijd is 14 jaar. Je draagt gesloten platte schoenen. Rugzakken en grote tassen kan je aan de balie achterlaten. Deelname op eigen risico.
Start: 12, 12.45, 13.30, 14.15, 15, 15.45, 16.30 en 17.15 uur, enkel na inschrijving
Duur: 45 minuten, aanmelden aan de balie. Vrijwilligers leiden je naar de activiteit.
©Lucid
Vijf monumentale kerken
Antwerpen telt vijf monumentale kerken. De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, Sint-Andries, Sint-Carolus Borromeus, Sint-Jacob en Sint-Paulus zijn stuk voor stuk architecturale pareltjes die dateren van voor de Franse Revolutie. Die kerken zijn nog altijd actieve katholieke gebedshuizen, maar daarnaast zijn ze ook schatkamers van religieuze kunst. Tijdens Open Monumentendag onthult elke kerk een uniek plekje dat normaal verborgen is.
Van kapelletje naar indrukwekkende kerk
Op de plaats van de Sint-Jacobskerk stond in 1413 een kleine kapel, gewijd aan de Heilige Jacobus de Meerdere. Pelgrims op weg naar Santiago de Compostella vonden er een rustplaats. In 1478 werd het kapelletje verheven tot een zelfstandige parochie, waarna plannen werden gemaakt voor een grotere kerk. Hoewel de bouw lang duurde, van 1491 tot 1656, vormt de kerk een gave architecturale eenheid in Brabantse hooggotiek. De Sint-Jacobskerk werd ingericht met uitzonderlijk rijk barok meubilair, twee polychrome renaissance altaren, enkele bijzondere glasramen en een reeks recent vrijgelegde muurschilderingen uit de zestiende eeuw.
De toren, trots maar onaf
De bouw van de kerk startte met de bouw van de toren. Door geldgebrek vielen de werkzaamheden van 1525 tot 1533 stil, ter hoogte van de vijfde geleding . Dankzij steun van keizer Karel kon de rest van de kerk worden afgewerkt. De bouwplannen van bouwmeester Herman de Waghemakere de Oude voor de toren zijn niet bewaard, maar wat wel al werd gebouwd, laat veronderstellen dat er maar een fractie van werd gerealiseerd. Ondanks de onvolledige bouw heeft de toren een uitgesproken en herkenbaar profiel.
In 1525 kreeg de toren klokken, maar die werden in 1943 door de Duitse bezetter geroofd. Vandaag telt de toren opnieuw vier klokken: de Rubens-, Maria-, Julius-Josephus- en Jacobusklok. De restauratie van de klokkenstoel (ophanging) is recent voltooid. Sinds Pasen 2025 klinkt het klokkengelui van Sint-Jacob opnieuw door de stad.
