Vrij bezoek

Bezoek de benedenverdieping van het atrium. Ontdek hoe de huidige Campus verbonden is met het welzijn van de arbeiders van de haven van Antwerpen.

Open: 10 tot 17 uur

Rondleiding: van Provinciaal Veiligheidsinstituut naar universiteitscampus

Je kan een rondleiding volgen door de drie monumentale verdiepingen en galerijen die na de restauratie in hun volle glorie zijn hersteld.

Start: 10.30, 11.30, 13.30, 14.30 en 15.30 uur, enkel na inschrijving

Duur: 60 minuten

Wat was het gebouw en wat is het geworden?

Marc Appel en Jan Welslau ontwierpen dit modernistische gebouw in 1946 op een perceel van 1.500 m² tussen de Jezusstraat en de Kipdorpvest. Acht jaar later was het klaar. Van 1954 tot 2015 deed het dienst als Provinciaal Veiligheidsinstituut, opgericht om het aantal arbeidsongevallen in de Antwerpse haven te verminderen. In de jaren 1990 werd het pand stevig verbouwd. KU Leuven kocht de site in 2022 en liet B-architecten het gebouw in ere herstellen. Twee jaar later opende Campus Opera de deuren: het is vandaag een innovatief leercentrum voor studenten van de Faculteiten Letteren en Economie en Bedrijfswetenschappen.

Eerbetoon aan arbeiders

Het gebouw behoort tot de belangrijkste vroeg-naoorlogse openbare bouwprojecten in Antwerpen. Het is volledig uitgevoerd in betonskeletstructuur, inclusief het dakgebinte. Opvallend zijn de reliëfs op de gevels en in het interieur van onder meer Aimé De Martelaere, Remy Cornelissen en Cyriel De Brauwer, met arbeiders en hun werktuigen in de hoofdrol, soms zelfs in heldhaftige taferelen.

Ongelukkige verbouwing ongedaan gemaakt

In de jaren 1990 onderging het complex een ingrijpende verbouwing die de oorspronkelijke grandeur tenietdeed. Bij de restauratie zijn de authentieke elementen zoveel mogelijk opnieuw zichtbaar gemaakt of gereproduceerd. Volledig nieuwe elementen zijn in de stijl van het gebouw ontworpen, opdat het gebouw opnieuw de uitstraling van weleer kreeg.

De vloerplaat waarmee in de jaren 1990 het atrium op de eerste verdieping werd gesloten, werd verwijderd. Daardoor is het karakteristieke glazen plafond drie verdiepingen hoger opnieuw van beneden zichtbaar. De originele steektrap tussen het gelijkvloers en de eerste verdieping werd teruggebracht. De monumentale bordestrap komt zo opnieuw volledig tot zijn recht en er ontstaat een logische verbinding tussen alle verdiepingen. Op de drie niveaus van de passerelles is een open bibliotheek. Het gelijkvloers is een polyvalente ontmoetingsruimte voor de studenten, die ook gebruikt kan worden voor tentoonstellingen en evenementen. Het atrium is opnieuw het kloppende hart van het gebouw.

De restauratie

Campus Opera balanceert tussen het behoud van het authentieke kader en de toepassing van innovatieve, duurzame technieken. Het gebouw is volledig fossielvrij en beantwoordt aan strenge normen qua energiebeheer. Daarvoor was veel creativiteit nodig. Zo bleek, na gedetailleerde berekeningen, dat de beglazing van de oorspronkelijke dakstructuur volledig moest worden weggenomen. In de plaats daarvan kwamen hoogwaardige, isolerende sandwichpanelen. Die laten geen licht meer door, terwijl het zenitale licht  net zo bepalend was voor de sfeer van het atrium. Daarom werd in de ruimte tussen het dak en het plafond van het atrium kunstlicht voorzien: LED-spots met precies de juiste kleurtemperatuur, die het effect reproduceren van het natuurlijke licht dat door het oorspronkelijke dak binnen viel, maar dan in een veel duurzamere constructie.

Het ontwerp van de nieuwe brandtrap in de Jezusstraat is dan weer geïnspireerd op de oorspronkelijke ‘schooltrap’ aan de zijde van de Kipdorpvest. De lichtgroene betegeling vormt een speelse echo van de originele, blauwe tegels waarmee de grote, dubbele trap bekleed is. Borstweringen en handgrepen van de trap zijn volgens het originele ontwerp gereproduceerd. Zo ademt ook die kant van het gebouw de sfeer van de jaren 1950.

Een passende nieuwe invulling

In de hoge, open ruimtes aan de Kipdorpvest zijn aangename les- en studieruimtes ingericht. De gevels aan de Kipdorpvest en de Jezusstraat werden zogvuldig gereinigd en hersteld met behoud van het originele schrijnwerk.

De herbestemming is een schot in de roos. Het nieuwe educatieve programma van KU Leuven past perfect in de geest van het oorspronkelijke educatieve programma van het veiligheidsinstituut. Dankzij duurzame en flexibele ingrepen is de toekomst van het gebouw verzekerd.

Op Open Monumentendag heb je de kans om de vijf finalisten van Het Erfgoedjuweel, de monumentenprijs stad Antwerpen, beter te leren kennen. Ontdek tijdens je bezoek waarom KU Leuven - Antwerpen, Campus Opera de titel van Het Erfgoedjuweel verdient. Stem jouw favoriet op www.erfgoedjuweel.be tot winnaar.