Op Open Monumentendag heb je de kans om de vijf finalisten van Het Erfgoedjuweel, de monumentenprijs van stad Antwerpen, beter te leren kennen. Ontdek tijdens je bezoek aan dit gebouw waarom De Living - Kasteel Boekenberg van Het Erfgoedjuweel verdient. Stem jouw favoriet op www.erfgoedjuweel.be tot winnaar.

Rondleiding

Wil je graag iets meer weten over de geschiedenis van Kasteel Boekenberg en hoe de nieuwe bewoners er samenleven? Schrijf je dan in voor een rondleiding door een van de bewoners.

Start: 14.30, 15, 15.30, 16, 16.30, 17 en 17.30 uur

Wat was het gebouw en wat is het geworden?

Kasteel Boekenberg werd in het midden van de achttiende eeuw in rococostijl ontworpen door architect Jan Pieter van Baurscheit als hof van plaisantie. Het kasteel kwam in de loop der tijd in eigendom van de stad, die het gebruikte voor diverse zorgfuncties. Tijdens de restauratiewerken kende het kasteel op 12 augustus 2022 een hevige brand, die de zolder en het dak volledig verwoestte. Het bluswater veroorzaakte ook schade in andere zones. Na de brand startten de renovatie- en restauratiewerken opnieuw, wat heeft geleid tot de uiteindelijke oplevering van een prachtige restauratie in 2024. In het cohousingproject voor vijftigplussers (De Living) zijn negen wooneenheden en een aantal gemeenschappelijke ruimtes zoals een eetkeuken, gasten- en zorgkamers, fietsen- en afvalberging en – uiteraard – een living. Er kunnen ook verschillende activiteiten doorgaan voor de buurt, zoals leesclubs, theater of huiswerkbegeleiding.

Herstel van een rococoparel

Kasteel Boekenberg ligt in het gelijknamige Boekenbergpark, een omgeving die bijdraagt tot de monumentaliteit van het gebouw. Het ontwerp in rococostijl is typerend voor de achttiende-eeuwse architectuur. Met toonaangevende ontwerpen als dit en het Paleis op de Meir, wordt van Baurscheit erkend als dé rococo-architect van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden.

Het gebouw nam door de eeuwen heen verschillende functies op en werd daarvoor meerdere keren verbouwd. Bij de start van het renovatieproces was het kasteel in minder goede staat. Met de restauratie is het gebouw grondig onder handen genomen en zijn de originele ontwerpen van Van Baurscheit in ere hersteld. De nieuwe bestemming als solidair cohousingproject voor mensen in de tweede levenshelft geeft het kasteel opnieuw een maatschappelijk doel.

Moderne interpretatie

Bij de renovatie was het de bedoeling om structureel zo weinig mogelijk in te grijpen, maar door de brand moesten zowel de trap als de vloeren worden vervangen. Die kans is aangegrepen om vloerverwarming te integreren. Zo is het gebouw klaar voor geothermische verwarming in de toekomst. De nieuwe trap is een knipoog naar de oude rococotrap met een moderne twist. De stalen constructie, die in één soepele beweging van het gelijkvloers naar de zolder loopt, is een echte blikvanger. Van het verwoeste dak werden de originele eiken dakconstructie, de schouwen en de dakkapellen gereconstrueerd. Het dak werd, net als de binnengevels, duurzaam geïsoleerd. Niet alleen is er gekozen voor duurzame materialen, het ontwerp is flexibel en de ingrepen reversibel, waardoor het kasteel in de toekomst ook nog een andere maatschappelijke invulling kan krijgen.

Erfgoedelementen weer zichtbaar

Het kasteel werd voor aanvang van de renovatie archief- en bouwhistorisch onderzocht. De erfgoedelementen van het gebouw zijn geanalyseerd en waar mogelijk behouden, gerestaureerd en opnieuw blootgelegd. Zo kwamen achttiende-eeuwse elementen opnieuw aan het licht bij het verwijderen van de valse plafonds. Later toegevoegde elementen zijn verwijderd, zoals bijvoorbeeld in het bijgebouw. Tegelijk was er in het ontwerp voor de renovatie veel aandacht voor toegankelijkheid. Het stimuleert levenslang wonen dankzij een rolstoelhelling, lift en intelligente sanitaire ruimtes.

Nieuwe invulling

De Living-projecten zijn een burgerinitiatief opgezet door de Symbiosis Stichting van Openbaar Nut, die zorg en wonen op een solidaire en ethische manier benadert. Bij De Living is samenleven kwaliteitsvol leven. De heropleving van het kasteel brengt opnieuw meer energie in het park.