

Vrij bezoek

Wist je dat dit ogenschijnlijk eenvoudig gebouw een heel bijzonder interieur heeft? Het is volledig opgetrokken uit gietijzer. Dat was revolutionair in 1850 en is vandaag nog steeds indrukwekkend. Benieuwd? Kom zeker een kijkje nemen.

Open: 10 tot 18 uur

Op Open Monumentendag heb je de kans om de vijf finalisten van Het Erfgoedjuweel, de monumentenprijs van stad Antwerpen, beter te leren kennen. Ontdek tijdens je bezoek aan dit gebouw waarom Het Archief de titel van Het Erfgoedjuweel verdient. Stem jouw favoriet op www.erfgoedjuweel.be tot winnaar.

Wat was het gebouw en wat is het geworden?

Verscholen in de Geefsstraat staat een uniek gebouw: het voormalige Provinciaal Archiefdepot, ontworpen in 1850-1851 door Théodore Lebens. De vormgeving van het pand was traditioneel, maar de materiaalkeuze was revolutionair. Met het oog op brandveiligheid werd het gebouw opgetrokken met een gietijzeren binnenskelet.

Het interieur bleef goed bewaard maar de gevel was toe aan renovatie. Die werd met veel oog voor detail gerenoveerd en schittert weer in zijn oorspronkelijke glorie. Tot 1980 deed het gebouw dienst als archief. Sinds 2022 is er een wijnbar op de verdiepingen en een bakkerij op het gelijkvloers. Wat ooit gesloten en verborgen was, is nu open en gastvrij.

Brandveiligheid eerst

Brandveiligheid had een grote invloed op het ontwerp van het archiefgebouw. Om die reden was het oorspronkelijk een vrijstaand huis, waren houten rekken en planken geen optie en werd gevaarlijk gaslicht zo veel mogelijk vermeden.

De vloerroosters, archiefplanken en trap zijn volledig opgetrokken uit gietijzer. De ijzerconstructie vormt één geheel. Alleen de gelijkvloerse verdieping bestaat uit bakstenen. Daar bevindt zich de stookruimte. De gietijzeren constructie leidt de warmte uit de stookruimte vanzelf door het gehele gebouw. Via de centrale spiltrap wordt de warmte tot in de archiefrekken gebracht. Door de opengewerkte structuur met geperforeerde vloerroosters en archiefplanken kan het daglicht via de ramen op alle verdiepingen binnenvallen. Er mocht ook niet te veel licht op de archiefstukken vallen, want dan zou het papier vergelen. Daarom zijn alle ramen uitgerust met op maat gemaakte metalen binnenluiken.

De gevel

Voor de gevel, die barsten vertoonde en met vochtproblemen en loskomende pleister kampte, werd na een uitgebreide kleurenstudie gekozen voor een zachte tint in een negentiende-eeuws geel. De pleisterlagen werden hersteld, overbodige elementen verwijderd en de hardsteen zacht gereinigd. Ook de metalen ramen, deuren, diefijzers  en kroonlijsten kregen een grondige behandeling.

Erfgoed bewaard en opengesteld

Dankzij een goedgekozen herbestemming bleef het indrukwekkende interieur onaangeroerd. De uitbaters van de bar en bakkerij kozen er bewust voor om zich aan te passen aan het monument.

Dit ‘ijzeren huis’ is een van de eerste metalen boekentorens in België, gebouwd in hetzelfde jaar als het iconische Crystal Palace in Londen. Maar anders dan dat wereldberoemde gebouw bleef dit depot lange tijd onder de radar. Weinig mensen kenden het, laat staan dat ze er ooit binnenkwamen. Dat veranderde in 2022 na de renovatie.

Wat ooit een gesloten archief was, is nu een levendige plek waar mensen elkaar ontmoeten en waar ze genieten en ontdekken. Een gebouw dat ons herinnert aan ons verleden, maar tegelijk openstaat voor de toekomst.