Vrij bezoek

Je kan de binnentuin en de expo in de vestibule van het tempelgebouw op eigen houtje verkennen.

Open: 10 tot 17 uur

Rondleiding: van kloostersite tot bruisende campus

Docenten en studenten van de Universiteit Antwerpen en de Koninklijke Academie Antwerpen staan je te woord en nemen je mee voor een exclusieve rondleiding op de site langs plaatsen waar je nooit eerder kwam. Je start aan de Bourlapoort (Mutsaardstraat 31) en eindigt op de Stadswaag.

Start: 10, 10.30, 11, 11.30, 12, 13.30, 14, 14.30, 15, 15.30 en 16 uur, enkel na inschrijving

Duur: 60 à 90 minuten

De tijd van de Minderbroeders

De geschiedenis van de site van het Minderbroedersklooster gaat terug tot de vijftiende eeuw. De minderbroeders, die zich toelegden op armenzorg, organiseerden in Antwerpen onder andere begrafenissen voor de allerarmsten. In 1451 schonk het stadsbestuur hen een stuk grond binnen de toen nieuwe stad. Daar bouwden ze hun klooster, op een terrein dat nu begrensd wordt door de Mutsaardstraat, Blindestraat, Venusstraat en Stadswaag. Het complex bestond uit een kerk, kerkhof, cellen, een refter, bibliotheek, gastenverblijven en een pesthuis. In 1514 werd het terrein afgeboord met een kloostermuur.

Nieuwe invullingen

Tijdens de Beeldenstorm van 1566 liep het klooster zware brandschade op, maar vanaf 1585 begon de heropbouw. Zoals vele religieuze instellingen werd het Minderbroedersklooster in 1794 door het Franse bewind afgeschaft. De inboedel werd verkocht en de gebouwen kwamen in handen van het Antwerpse stadsbestuur. Dat gaf een deel in gebruik aan de Academie voor Schone Kunsten, die tot dan gehuisvest was in het beursgebouw aan de Meir. De gebouwen langs de Blindestraat gingen naar het Bureel van Weldadigheid en werden later ook ingezet voor onderwijs en onderzoek.

Antwerpse toparchitecten aan zet

Omdat de stad eigenaar bleef van het domein, kon ze stadsarchitecten inschakelen om de kloostergebouwen om te vormen tot les- en werkruimtes. Bekende namen zoals Pierre Bruno Bourla, Frans Jacob Stoop, Pieter Jan August Dens, Gustaaf Royers, Emiel Van Averbeke en Andrez Fivez drukten onder meer hun stempel op de site. Bourla speelde daarin een sleutelrol. Hij ontwierp onder andere de oorspronkelijke directeurswoning aan de noordzijde van de binnentuin (1823-1824, later uitgebreid door Stoop in 1856), het armenschooltje in de Blindestraat (1828) en de tentoonstellingszalen aan de Venusstraat (circa 1830). Hij transformeerde in navolging van Nicolas Mengin de kerk verder tot Academiemuseum met een monumentaal inkomgebouw in tempelvorm (circa 1841). Rond diezelfde tijd gaf hij ook vorm aan het poortgebouw en het hekwerk aan de Mutsaardstraat.

Een bruisende campus met herkenbaar kloosterverleden

Vandaag delen drie onderwijsinstellingen deze historische plek: de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (AP Hogeschool), de Faculteit Ontwerpwetenschappen (Universiteit Antwerpen) en het deeltijds kunstonderwijs van het Gemeenschapsonderwijs.

Ondanks meerdere eeuwen van verbouwen, herbestemmen en aanpassen blijft de oorspronkelijke kloosterstructuur het kloppend hart van de site. Van de historische kloostergebouwen zijn nog delen zichtbaar en te bezoeken: het koor van de kerk, een deel van de dwarsvleugel aan de Stadswaag en fragmenten van het kloosterpand met de karakteristieke overwelfde pandgang. Een groot deel van de historische collectie van het Academiemuseum verhuisde in 1890 naar het nieuwe museumgebouw op het Zuid. De educatieve en ‘Prix de Rome’-collectie bleven op de site bewaard.

De huidige academietuin bevindt zich op de plek van het vroegere kerkhof. Vandaag vormt die tuin het decor voor een participatief project, waarbij kunstenares Eline De Clercq samen met studenten en kunstenaars op een informele manier reflecteert over thema’s zoals klimaatverandering, gender en ecologie.

Het voormalige museumgebouw, beter bekend als ‘den Tempel’, krijgt vanaf 2026 een grondige renovatie onder leiding van Ontwerpatelier Peter Jannes | DMT architecten bv. Daarna komen er multifunctionele exporuimtes en een studentenrestaurant.

auteurs: Inge Bertels, Jan Meersman, Ulrike Müller, Johan Pas en Helene Verreyke.