Bouzouki en een Tristantrompet

In het danscafé in de kelder van het museum neemt een bouzoukispeler je mee naar de dagen waarin je in verschillende Griekse cafés in de buurt van het Vleeshuis nog bouzoukimuziek kon horen. Onder meer buurtbewoner Wannes Van de Velde liet zich door deze meeslepende muziek inspireren. 

Je kan ook komen kijken en luisteren naar een heel bijzondere trompet: de zogenaamde ‘Tristantrompet’. Dit instrument is een natuurtrompet  . Opera Ballet Vlaanderen liet onlangs zo’n natuurtrompet bouwen naar instructies van Richard Wagner voor zijn opera Tristan und Isolde. Het was voor het eerst dat een operahuis deze trompet bouwde. 

Museum Vleeshuis besteedt volop aandacht aan levende tradities, technieken en praktijken uit het muziekleven in Vlaanderen. Tijdens Open Monumentendag kan je de hele dag door kennismaken met verschillende muziektradities en praktijken, die ons muzikaal erfgoed verrijkt hebben. 

Van gildehuis tot museum

Het Vleeshuis werd in het begin van de 16de eeuw gebouwd als combinatie van een markthal en een prestigieus gildehuis voor de ‘vleeshouwers’ of slagers. De bouw startte in 1501 onder leiding van bouwmeester Herman de Waghemakere de Oude. Na zijn dood in 1502, zette zijn zoon Domien de Waghemakere de werken vermoedelijk voort. In 1504 was het gebouw klaar. Met de afschaffing van de gilden door de Fransen in 1796 werd het gebouw verkocht. Het deed een tijdlang dienst als opslagplaats van een wijnhandelaar, en op de eerste verdieping vonden onder meer kunstschilder Nicaise De Keyser en opera- en toneelvereniging ‘Liefde en Eendracht’ onderdak.

In 1899 kocht de stad het pand om er het Museum voor Oudheden en Toegepaste Kunst in onder te brengen, als onderdeel van de collectie van Het Steen, dat stilaan uit zijn voegen barstte. De stad liet het gebouw, dat in slechte staat verkeerde, eerst restaureren door Alexis van Mechelen. Het museum opende in 1913. De collectie bestond uit keramiek, glaswerk, schilderijen, wapens, munten, houtsnijwerk, onderdelen van architectuur, meubels en muziekinstrumenten. Vanaf de jaren ‘60 kwam de nadruk steeds meer op de muziekinstrumenten te liggen.

Museum Vleeshuis: een monument waar muziek in zit

In 2006 heropende Museum Vleeshuis zijn deuren met als ondertitel ‘Klank van de Stad’. Sindsdien vertelt het museum het verhaal van 800 jaar muziekleven in Antwerpen en Vlaanderen: van het militaristische trompetgeschal tijdens de Blijde Intredes tot de vrolijkheid van een muziekkiosk op zondagmiddag, van de ernstige kerkgezangen tot de protestliederen van Wannes Van de Velde, van de plechtige tonen van de beiaard tot de exotische dansritmes in de cafés. Je komt er meer te weten over straatmuzikanten, torenblazers, speelmannen, beiaardiers en musicerende burgers. Naast muziekinstrumenten brengen schilderijen, prenten, tekeningen, foto’s, maquettes en partituren het boeiende verhaal tot leven.

Muziek voor Griekse zeelui

De collectie omvat ruim 3000 muziekobjecten en breidt nog regelmatig uit. Op 20 mei 2023 kreeg het museum de bouzouki  van de Griekse muzikant Dalaras die jarenlang in België speelde. Het Schipperskwartier herbergde in de jaren ‘50 en ‘80 een Griekse gemeenschap van handelaars en ondernemers, gegroeid rond het faciliteren van Griekse zeelui. In alle cafés werd er livemuziek gespeeld. Vaak werden de muzikanten en dansers speciaal daarvoor uit Griekenland naar Antwerpen gehaald. De bouzouki was uit deze scene niet weg te denken. De bouzouki en het bouzoukispelen werden onlangs ook geregistreerd als immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen.

Muziek is immaterieel erfgoed bij uitstek. Denk maar aan het vakmanschap van instrumentenbouwers, muziekverenigingen met hun tradities of repertoires, of de Vlaamse beiaardcultuur. Muziek is van alle tijden en van alle samenlevingen, vaak als onderdeel van tradities, rituelen of festiviteiten.