Oud Gerechtshof
Louvre als inspiratie
Sinds het einde van de 18de eeuw was het huis ‘de Gulden Roose’ aan de Groenplaats in gebruik als rechtbank. Door de aangroei van het aantal zalen was het te klein geworden en in 1866 werd beslist om een nieuw gerechtshof te bouwen op de gedempte Spaanse omwalling. Het provinciebestuur kocht de gronden aan de huidige Britselei en er werd een internationale wedstrijd uitgeschreven voor het ontwerp van het nieuwe gebouw. Het beste project was dat van Lode Baeckelmans. Het was zowel qua vorm als qua decoratie geïnspireerd op het Louvre in Parijs en bestond uit vier vleugels rond twee binnenkoeren. Omdat zijn werk niet aan de raming voldeed, werd de prijs niet uitgereikt. Toch kreeg Baeckelmans de opdracht. Nog geen vier maanden na de plechtige eerstesteenlegging op 8 november 1871 overleed de architect op 36-jarige leeftijd. Zijn oudere broer Frans aanvaardde het verzoek van de gouverneur om de opdracht verder te zetten.
Vertragingen
De werken liepen heel wat vertraging op. Oorzaken waren onder meer de drassige gronden die extra funderingen vereisten, transportmoeilijkheden van het materiaal door de Frans-Dietse oorlog en de voortdurende wijzigingen die aan het oorspronkelijk ontwerp werden aangebracht. In 1877 verliet het gerecht met een drietal jaar vertraging haar locatie aan de Groenplaats. Het gebouw aan de Nijverheidslei (huidige Britselei) was op dat ogenblik nog niet voltooid. De volledige afwerking liet nog twee jaar op zich wachten.
Bijzondere ingang
Het gebouw werd opgevat in eclectische stijl met neorenaissance-inslag. De monumentale hoofdingang werd gedecoreerd met beeldhouwwerk. De vier meter hoge bronzen vrouwenfiguren ’de wet’, gemaakt door J.F. Deckers, en ’de rechtvaardigheid’, gemaakt door E. De Plyn, werden in 1886 naast de ingang geplaatst. Erboven plaatsten ze twee liggende figuren in savonnièresteen: ’de kracht’ en ‘de voorzichtigheid’, van de hand van J.F. Decker. Een centraal paneel duidde de samenhang: ’Voorzichtig en krachtvol heerschen recht en wet’.
Antwerpse rechtsgebruiken worden neergeschreven
De aanvankelijk ongeschreven Antwerpse rechtsgebruiken werden voor het eerst neergeschreven in de zogenaamde ‘Costuymen’. Keizer Karel had de optekening van het gewoonterecht reeds in 1531 bevolen.
Assisenzaal
Ook het interieur werd rijk gedecoreerd. Vooral de Assisenzaal viel daarbij op. Boven de houten lambrisering werden muurschilderingen aangebracht, uitgevoerd door P. van der Ouderaa, J. de Vriendt en K. Ooms. De taferelen hadden betrekking op het rechtswezen in de 16de en 17de eeuw. Ze werden uitgekozen door stadsarchivaris Genard.
Plaatsgebrek
In het nochtans ruim opgevatte gerechtsgebouw ontstond reeds na enkele jaren plaatsgebrek. In 1911 werd aan de zijde van de Anselmostraat een verdieping bijgebouwd. In 1929 werden opnieuw vergrotingswerken uitgevoerd, onder leiding van Frans Van Dijk en zijn zoon Henri. Er werd een tweede verdieping toegevoegd, een ruime bibliotheek opgericht en één van de binnenkoeren werd overkoepeld. Sinds deze veranderingen zijn er geen noemenswaardige verbouwingen meer gebeurd. Delen van de rechtbank, bijvoorbeeld het hof van beroep, zijn naar andere locaties verhuisd. Ook het nieuw opgerichte justitiepaleis aan de Bolivarplaats herbergt sinds 2006 een aantal rechtbanken en hoven.
Grootse restauratie
In 2019 startte de Regie der Gebouwen, de vastgoedbeheerder van de federale overheid, met de renovatie- en restauratiewerken aan het oude gerechtshof. Na voltooiing van de werken nemen het Hof van Beroep, het Parket-Generaal, het Arbeidshof, het Auditoraat-Generaal en het Assisenhof van Antwerpen er hun intrek. Het gebouw wordt zoveel mogelijk in ere hersteld, rekening houdend met de behoeften van de gerechtelijke diensten. Gebruikscomfort en herstel van daglicht, duurzaamheid en veiligheid staan voorop. Originele elementen worden gerestaureerd en enkele storende verbouwingen uit het begin van de 20ste eeuw verdwijnen om het oorspronkelijke ontwerp van het gebouw in ere te herstellen.
Britselei 55/57, 2000 Antwerpen
Om 11 uur bezoek met gids en doventolk reserveren via infodesk@buildingsagency.be
Bezoek met gids
Oud Gerechtshof
Britselei 55/57, 2000 Antwerpen
Om 11 uur bezoek met gids en doventolk reserveren via infodesk@buildingsagency.be
Bezoek met gids
Antwerpse rechtsgebruiken worden neergeschreven
De aanvankelijk ongeschreven Antwerpse rechtsgebruiken werden voor het eerst neergeschreven in de zogenaamde ‘Costuymen’. Keizer Karel had de optekening van het gewoonterecht reeds in 1531 bevolen.
Louvre als inspiratie
Sinds het einde van de 18de eeuw was het huis ‘de Gulden Roose’ aan de Groenplaats in gebruik als rechtbank. Door de aangroei van het aantal zalen was het te klein geworden en in 1866 werd beslist om een nieuw gerechtshof te bouwen op de gedempte Spaanse omwalling. Het provinciebestuur kocht de gronden aan de huidige Britselei en er werd een internationale wedstrijd uitgeschreven voor het ontwerp van het nieuwe gebouw. Het beste project was dat van Lode Baeckelmans. Het was zowel qua vorm als qua decoratie geïnspireerd op het Louvre in Parijs en bestond uit vier vleugels rond twee binnenkoeren. Omdat zijn werk niet aan de raming voldeed, werd de prijs niet uitgereikt. Toch kreeg Baeckelmans de opdracht. Nog geen vier maanden na de plechtige eerstesteenlegging op 8 november 1871 overleed de architect op 36-jarige leeftijd. Zijn oudere broer Frans aanvaardde het verzoek van de gouverneur om de opdracht verder te zetten.
Vertragingen
De werken liepen heel wat vertraging op. Oorzaken waren onder meer de drassige gronden die extra funderingen vereisten, transportmoeilijkheden van het materiaal door de Frans-Dietse oorlog en de voortdurende wijzigingen die aan het oorspronkelijk ontwerp werden aangebracht. In 1877 verliet het gerecht met een drietal jaar vertraging haar locatie aan de Groenplaats. Het gebouw aan de Nijverheidslei (huidige Britselei) was op dat ogenblik nog niet voltooid. De volledige afwerking liet nog twee jaar op zich wachten.
Bijzondere ingang
Het gebouw werd opgevat in eclectische stijl met neorenaissance-inslag. De monumentale hoofdingang werd gedecoreerd met beeldhouwwerk. De vier meter hoge bronzen vrouwenfiguren ’de wet’, gemaakt door J.F. Deckers, en ’de rechtvaardigheid’, gemaakt door E. De Plyn, werden in 1886 naast de ingang geplaatst. Erboven plaatsten ze twee liggende figuren in savonnièresteen: ’de kracht’ en ‘de voorzichtigheid’, van de hand van J.F. Decker. Een centraal paneel duidde de samenhang: ’Voorzichtig en krachtvol heerschen recht en wet’.
Assisenzaal
Ook het interieur werd rijk gedecoreerd. Vooral de Assisenzaal viel daarbij op. Boven de houten lambrisering werden muurschilderingen aangebracht, uitgevoerd door P. van der Ouderaa, J. de Vriendt en K. Ooms. De taferelen hadden betrekking op het rechtswezen in de 16de en 17de eeuw. Ze werden uitgekozen door stadsarchivaris Genard.
Plaatsgebrek
In het nochtans ruim opgevatte gerechtsgebouw ontstond reeds na enkele jaren plaatsgebrek. In 1911 werd aan de zijde van de Anselmostraat een verdieping bijgebouwd. In 1929 werden opnieuw vergrotingswerken uitgevoerd, onder leiding van Frans Van Dijk en zijn zoon Henri. Er werd een tweede verdieping toegevoegd, een ruime bibliotheek opgericht en één van de binnenkoeren werd overkoepeld. Sinds deze veranderingen zijn er geen noemenswaardige verbouwingen meer gebeurd. Delen van de rechtbank, bijvoorbeeld het hof van beroep, zijn naar andere locaties verhuisd. Ook het nieuw opgerichte justitiepaleis aan de Bolivarplaats herbergt sinds 2006 een aantal rechtbanken en hoven.
Grootse restauratie
In 2019 startte de Regie der Gebouwen, de vastgoedbeheerder van de federale overheid, met de renovatie- en restauratiewerken aan het oude gerechtshof. Na voltooiing van de werken nemen het Hof van Beroep, het Parket-Generaal, het Arbeidshof, het Auditoraat-Generaal en het Assisenhof van Antwerpen er hun intrek. Het gebouw wordt zoveel mogelijk in ere hersteld, rekening houdend met de behoeften van de gerechtelijke diensten. Gebruikscomfort en herstel van daglicht, duurzaamheid en veiligheid staan voorop. Originele elementen worden gerestaureerd en enkele storende verbouwingen uit het begin van de 20ste eeuw verdwijnen om het oorspronkelijke ontwerp van het gebouw in ere te herstellen.