Dit klimaatplan bundelt de ambities van de stad om haar uitstoot te reduceren op het vlak van wonen, verplaatsen, werken en (energie)verbruiken, en geeft tegelijk weer hoe we de stad voorbereiden op de gevolgen van de klimaatverandering. Het is duidelijk dat dit geen eenvoudige opdracht zal zijn. Daarom werd er een structuur ontwikkeld die inzet op samenwerking om deze ambities te realiseren. De klimaatambities halen we immers enkel in samenwerking met alle partijen in de stadsgemeenschap.  De stad wil informeren en beleid voeren, maar vooral ook gaan inspireren. Via goede voorbeelden van de stad, maar ook van andere buren, worden mensen overtuigd van de noodzaak, maar vaak ook van het plezier of de weinige moeite die kleine inspanningen kosten. 

11.1.1 Ecohuis

Het EcoHuis kwam al geregeld aan bod in dit klimaatplan, maar mag als hét advies- en demonstratiecentrum van de stad rond duurzaam bouwen, wonen en leven voor de Antwerpenaar, ook in dit hoofdstuk niet ontbreken. Elke burger kan in het EcoHuis terecht voor alle informatie over energie en milieupremies en energie- en milieuadvies op maat. Zowel groepen, jong en oud, als individuele bezoekers kunnen in het demonstratiecentrum op een aantrekkelijke manier leren hoe je duurzamer kan leven. Laagdrempelige acties zoals de Breek UIT-challenge rond ontharding en het DAKKAN-festival rond klimaatrobuuste daken zorgen voor heel wat enthousiasme en inspiratie. Deze worden de komende jaren nog georganiseerd.

Het EcoHuis steunt ook scholen om te evolueren naar natuur- en klimaatrobuuste en – bewuste (Eco)scholen en zet daartoe advies, financiële steun, educatieve ondersteuning en lerende netwerken in. 

11.1.2 Stadslab2050

In 2012 werd Stadslab2050 opgericht om samen met bedrijven, bewoners, kennisinstellingen, strategische partners en stadsmedewerkers te experimenteren voor een duurzame stad. Stadslab2050  is een stedelijk  innovatielabo dat diverse stakeholders samenbrengt om co-creatief oplossingen voor stedelijke duurzaamheidsuitdagingen uit te werken, deze te testen (in piloten of experimenten) en daarvan te leren. Opschaling en verankering van succesvolle concepten zijn  dan vervolgstappen die door anderen opgenomen worden. Beoogd resultaat per thematisch Stadslab2050-traject zijn pilootprojecten, diepere kennis over oplossingsrichtingen en nieuw gevormde of versterkte netwerken en coalities. De trajecten voor de volgende jaren zullen in belangrijke mate opgehangen worden aan uitdagingen voor de uitvoering van het Klimaatplan 2030. 

11.1.3 Projectenfonds Duurzame Stad

Via het Projectenfonds Duurzame Stad kunnen burgers steun krijgen voor hun innovatieve projecten om de stad klimaatbestendig te maken. Het projectenfonds biedt financiële ondersteuning aan inwoners, bedrijven, kennisinstellingen, middenveld en niet-gouvernementele organisaties bij het opzetten van projecten die bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van de stad. De stad trekt in totaal elk jaar 200.000 euro uit voor subsidies via het Projectenfonds. Voor de periode 2020-2025 willen we het projectenfonds nog meer inzetten op innovaties. Er zal ingezet worden op thematische oproepen die bijdragen aan de realisatie van de doelstellingen van het Klimaatplan 2030. Het projectenfonds wordt op die manier meer een meer ook een “klimaatfonds”.

11.1.4 Samen klimaatactief

Samen Klimaatactief is een initiatief om de CO2-uitstoot door kantoren, lichte industrie en winkels in Antwerpen te verminderen door energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. Via de website krijgen ondernemingen informatie en energietips zoals groene stroom aankopen, een slimme thermostaat gebruiken, daken en leidingen isoleren en zelf duurzame energie opwekken. Daarnaast staat er op de site een virtuele marktplaats. Bedrijven kunnen meteen een offerte aanvragen bij de partners van Samen Klimaatactief. Zo kunnen ze de informatie en energietips meteen omzetten in de praktijk.

11.2 Doelstellingen

11.2.1 Samen aan de slag

De komende jaren staat de stad voor heel wat uitdagingen. Samenwerken is cruciaal om de engagementen voor een klimaatneutrale en klimaatrobuuste stad waar te maken. Om deze ambities waar te maken kiest de stad bewust voor een klimaatbeleid met maximale betrokkenheid van zoveel mogelijk partners: bedrijfswereld, overheidspartners, kennisinstellingen, spelers uit het middenveld, bewoners of hun vertegenwoordigers en de stadsdiensten zelf.

Voor de verdere verrijking en de uitvoering van dit nieuwe klimaatplan ontwikkelde de stad Antwerpen een governance model. Doel is om alle stakeholders sterker te betrekken bij het Antwerpse klimaatbeleid. Deze nieuwe structuur wordt een samenwerkingsverband waar alle partijen samen plannen kunnen maken, uitvoeren en opvolgen. Ze zorgt voor een logische samenhang en afstemming om de acties van het Klimaatplan 2030 samen te realiseren.

Om haar klimaatambities waar te maken, wil de stad werken volgens volgend model:

11.2.2 Interne governance van de stadsorganisatie

De ambities van het Klimaatplan 2030 zoals het voorligt, zijn een gedeeld engagement van het college van burgemeester en schepen, waarbij elk lid van het college verantwoordelijkheid opneemt voor zijn/haar beleidsdomeinen en het hele college samen voor het geheel. 

11.2.3 Rapportage

Om de implementatie van het Antwerpse klimaatbeleid zo goed mogelijk te monitoren, zal een ‘dashboard’ ontwikkeld worden waarin aan de hand van indicatoren zowel de output (bv. jaarlijks aantal renovaties woningen) als de outcomes (bv. evolutie in CO₂-uitstoot woningen) van het klimaatbeleid worden opgevolgd. Hierdoor zal de stad in staat zijn om tijdig bij te sturen en actie te ondernemen indien nodig. De verdere ontwikkeling van zo’n dashboard vraagt een optimale afstemming tussen de manier van rapportering in de jaarlijkse “emissie-inventarissen” en deze indicatoren.

11.2.4 Digitaal platform voor klimaat

De stad zal een helder en verbindend digitaal platform ontwikkelen dat verschillende doelgroepen betrekt bij de uitrol van de maatregelen en acties uit het nieuwe klimaatplan en dat het nieuwe governance model mee ondersteunt. Op deze nieuwe website zullen alle stakeholders hun engagementen en ambities binnen de Antwerpse “klimaatgemeenschap” kunnen delen. Het platform moet hét portaal worden voor burgers, bedrijven, scholen en verenigingen die zich willen verdiepen in het Antwerpse klimaatbeleid en die willen weten hoe de stad hen ondersteunt bij hun inspanningen voor het klimaat. 

Om de actoren samen rond te tafel te brengen, zet de stad een klimaatraad op. Dankzij deze raad kunnen verschillende partijen samen plannen maken, uitvoeren en opvolgen. De klimaatraad bestaat uit vertegenwoordigers van externe stakeholders en de trekkers van de drie klimaatkamers (zie volgende figuur). Onder leiding van de klimaatregisseur adviseert zij het college, inspireert ze, en zwengelt ze mee het publieke debat aan.

Voor de Klimaatregisseur gaan we op zoek naar een organisatie/persoon om de klimaatregie binnen de goedgekeurde Governance-structuur op te zetten met volgende opdrachten:

• adviseren van het college onafhankelijk in het governance-model dat de stad Antwerpen voor de vormgeving van haar klimaatbeleid in de steigers zet;
• activeren van het leiderschap van de stad en alle andere stakeholders om  gezamenlijk en met gedeelde ambitie de klimaatuitdaging aan te pakken, projecten te realiseren en tegelijk meerwaarde op sociaal, maatschappelijk, ondernemend en innovatievlak te creëren;
• voorzitten van de Klimaatraad met externe stakeholders, die als taak heeft het college van burgemeester en schepenen te adviseren, het publieke debat aan te zwengelen en de stakeholdercommunity en brede bevolking te inspireren (6-8 keer per jaar); 
• begeleiden van de stuurgroep, medewerkers en experten om het klimaatplan met kennis van zaken binnen de visie van het beleid gestalte te geven;
• overleg organiseren met de trekkers van de Klimaatkamers en de directeur van de afdeling Energie en Milieu Antwerpen, die instaan voor de programmatie en uitvoering van de acties, projecten, experimenten en werven van het Klimaatplan.

Voor de uitvoering en opvolging van het klimaatplan laat het college zich adviseren door de klimaatraad. Voor de uitvoering en opvolging van de acties steunt het college ook op een interne stuurgroep en klimaatkamers.

De stuurgroep bewaakt het overzicht en de voortgang van het klimaatplan op basis van regelmatige rapporteringen en bereidt de beslissingen voor het college voor. De stuurgroep bestaat uit de klimaatregisseur, de trekkers van de klimaatkamers, het havenbedrijf (ad hoc) en de betrokken kabinetten.

De Klimaatkamers hebben als opdracht het klimaatbeleid uit te voeren, nadat een maatregel is goedgekeurd door het college van burgemeester en schepenen. Zij buigen zich over drie vragen waar zij projecten, acties en experimenten rond opzetten.

• Hoe maken we van Antwerpen een klimaatneutrale stad? 
• De uitstoot van broeikasgassen moet drastisch dalen. Hierbij wordt ingezet op lager en schoner energieverbruik, het verhogen van de lokale, hernieuwbare energieproductie en op de aanleg van warmtenetten.
• Hoe maken we van Antwerpen een klimaatrobuuste stad?
  Antwerpen bereidt zich voor op de gevolgen van klimaatverandering zoals wateroverlast, hittestress en droogte. Hierbij wordt ingezet op de vergroening, ontharding en het onderzoek naar nieuwe manieren om de weerbaarheid tegen klimaatverandering te verhogen.
• Hoe maken we van Antwerpen een natuur- en milieuvriendelijke stad?
  Dat betekent dat er wordt ingezet op het ondersteunen van de biodiversiteit, luchtkwaliteit en geluidsoverlast.
  
  

De uitvoering van het klimaatplan vraagt om nieuwe oplossingen, nieuwe samenwerkingen, het leren uit experimenten en pilootprojecten en het doorvertalen van die leerlessen naar projecten en processen van de stad en haar stakeholders. De stad zal volop gebruik maken van bestaande en goed draaiende netwerken en structuren zoals Stadslab2050, Samen KlimaatActief, het EcoHuis, en zulke meer om acties en maatregelen uit te werken en op grote schaal uit te rollen.

11.1 Wat doen we al?

De negen Antwerpse districten

Een goede samenwerking tussen de stad en haar negen districten is belangrijk. Districten spelen onder meer een cruciale rol in het vergroenen en verblauwen van het openbaar domein.