HOOFD

Experimenten

© Erik Wijnen

© Habbekrats

© Erik Wijnen

© Frederik Beyens

TUINSTRAAT LANGE RIDDERSTRAAT

Een tuinstraat leidt tot meer sociaal contact tussen buren en onder buurtbewoners.

De plot: straat wordt rivier van groen
“Hoe creëer je in straten groene verbindingen voor meer biodiversiteit, zomerse verkoeling en mee kwaliteit in de leefomgeving – en hoe geef je water een plek in het openbaar domein? En draagt een tuinstraat bij tot een hechtere samenleving?”

Het script: bewoners en stad leggen samen een klimaatbuffer aan 
Straten worden niet langer zomaar heraangelegd. Technisch en procesmatig zijn er grote veranderingen op til. Een integrale aanpak en een sterkere rol voor de gebruiker worden het nieuwe normaal. In dit project wordt de Lange Ridderstraat aangelegd als tuinstraat, waarbij groen de boventoon voert en regenwater zoveel mogelijk wordt hergebruikt, gebufferd en geïnfiltreerd. Er wordt geëxperimenteerd met nieuwe samenwerkingsvormen tussen stad en bewoners, die na de heraanleg structureel een deel van het  groenonderhoud op zich nemen. Een tuinstraat leidt tot meer sociaal contact tussen buren en onder buurtbewoners.”

Met als hoofdrolspelers…
Stad Antwerpen (ontwerp en uitvoering) Stadslab2050 (platform), Antwerpen aan ‘t Woord en Pantopicon (procesbegeleider, facilitator, logistieke ondersteuning) bewoners en organisaties (cocreatie)

De set-up                                               
De Stad startte een pilootproject voor de heraanleg van straten tot tuinstraat. Nog voor er een concreet plan werd uitgetekend, werd de buurt betrokken. Workshops met bewoners gaven het concept vorm. Op basis van de workshops kwam er een Design Sprint: een intensieve interne ontwerpoefening met verschillende proefopstellingen, want the proof of the pudding is in the eating. Zo werden de eindontwerpen getest en goed bevonden door de bewoners, die op die manier ook het eigenaarschap voor het project begonnen op te nemen. Op 8 september 2018 richtten de bewoners samen de lange Ridderstraat in als tuinstraat: een blauwgroen staaltje co-creatie.

In première voor Sint-Andries
• Meer groen
• Grotere biodiversiteit
• Meer waterberging
• Meer verkoeling
• Meer sociale cohesie
• Minder verkeer
• …

© Foto's Erik Wijnen

DE GROENE ADER

Om het idee concreet te maken werd een Droomdag georganiseerd, waar jong en oud kon meedenken en discussiëren over mogelijke initiatieven.

De plot: Hoe leg je groene verbindingen in een wijk?
“Hoe kunnen we groene verbindingen creëren om de biodiversiteit te versterken, verkoeling te brengen 
en de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren?”

Het script: creëer een menselijke ketting van vergroeners 
De Groene Ader dwars doorheen Sint-Adries is een totaalconcept dat verschillende klimaatrobuuste maatregelen combineert. Het is de groene link die de wijk samenbrengt. Een innovatief project waarmee de traditionele verhouding burger-overheid een compleet nieuwe invulling krijgt. De wijkbewoners spelen een actieve rol bij het vergroenen van hun buurt onder begeleiding van een procesbegeleider. De ervaring die ze onderweg opdoen, activeert ook andere wijkbewoners waardoor het project de sociale cohesie in de wijk versterkt.

Met als hoofdrolspelers…
Stadslab2050 (platform), Antwerpen aan ’t Woord (procesbegeleider, facilitator, logistieke ondersteuning), de wijkbewoners (droom- en doedag), kennisinstituten (UA).

Opbouw van de set                                               
Binnen het overkoepelende project Klimaatrobuust Sint-Andries ontstond het idee om de wijk te gebruiken als testlab voor kleinschalige groene ingrepen. Samen met de bewoners werd tijdens een voorbereidende workshop een strategische zone afgebakend waarbinnen ze zelf aan de slag konden met vergroeningsinitiatieven. Om het idee concreet te maken werd op 17 juni in de wijk een Droomdag georganiseerd, waar jong en oud kon meedenken en discussiëren over mogelijke initiatieven. Enkele geselecteerde ideeën werden collectief uitgewerkt tijdens de Doedag op
17 september, waar alle betrokken partijen samen handen uit mouwen staken.

In première voor Sint-Andries
• Bomen en boomspiegels geadopteerd
• Bloembakken geplaatst
• Grasmatten gelegd
• Zitbanken, tafels, strobalen, houten bils, houtblokken en podium geplaatst
• Vijvertje aangelegd
• Voortuintjes vergroend
• Straattegels door groentegels vervangen
• Regenwaterton geplaatst
• Plein onthard

Het vervolg/de sequel
• Nieuwe initiatieven en innovaties laten uittesten door middenveldorganisaties,
   de stedelijke administratie en kennisinstituten
• Participatie/co-creatie: bewoners en lokale organisaties stimuleren om innovaties
   en groene initiatieven te hosten en te repliceren.
• Living-lab: de stad en kennisinstituten testen de projecten uit en leren ervan

© Foto's Erik Wijnen

SPORTEN OP HOOG NIVEAU

Habbekrats wil het dak ook openstellen voor andere organisaties, zoals buurtscholen.

De plot: kom (niet) van dat dak af
“Hoe vorm je platte daken om tot park of publiek domein en help je eigenaars het grote potentieel ervan te benutten? En hoe kunnen klimaatacties bijdragen tot een hechtere samenleving?”

Het script: een plat dak is een aangename speelplek – als je het vergroent
Jeugdorganisatie Habbekrats droomde al tien jaar over een veilige speelplek op een dak, maar is zich ook haarscherp bewust van de urgentie die klimaatsverandering met zich meebrengt. Omdat speeldaken doorgaans erg heet en vaak compleet verhard zijn, wil dit project hittestress, regenwatermanagement en vergroening mee in het ontwerp. De link met Klimaatrobuust Sint-Andries ligt voor de hand: om te kunnen spelen op een dak, moet je het zorgvuldig en aantrekkelijk ontwerpen en inrichten. Aandacht voor klimaatadaptatie maakt het er tot een ideale plek om er quality time door te brengen. Habbekrats wil het dak ook openstellen voor andere organisaties, zoals buurtscholen.

Met in de hoofdrollen…
Habbekrats (trekker, dromer, opdrachtgever, uitdrager idee), Stadslab2050/EcoHuis (coaching, aanreiken dakexperten), ontwerper, (uiteenlopende eisen vertalen naar ontwerp), sponsors

Opbouw van de set
Habbekrats maakte buurt en partners enthousiast voor het idee en haalde verschillende actoren aan boord die telkens weer een volgende stap wilden ondersteunen: een dakexpert bood basisadvies, er kwam een presentatiebundel als voorbespreking over de nodige vergunningen, er werd een stabiliteitsstudie voor het project opgemaakt, … Verschillende financieringsbronnen werden onder de loep gehouden en gecombineerd en er werden onderhandelingen opgestart met monumentenzorg en vergunningen.

Het vervolg/de sequel
Habbekrats zal de plannen concreet uitwerken en fondsen werven voor de uitvoering.

© Foto's Habbekrats

INTELLIGENTE GROENDAKEN

De KU Leuven zag in de wijk Sint-Andries een ideale proeftuin.

De plot: plat dak infiltreert klimaatrobuustere wijk
“Hoe kun je als huiseigenaar het grote potentieel van je platte dak inzetten tegen wateroverlast en watertekort?”

Het script: een vloeiend regenwaterbeheer begint op platte daken 
Een intelligent dak is een geweldige testcase voor innovatieve klimaatadaptatie op het terrein. Voor de stedelijke waterhuishouding en als wapen in de strijd tegen stedelijke hittestress, hebben platte daken een veelbelovend potentieel. Een plat dak houdt bij hevige regenval veel water op en is goed voor ettelijke honderden liters die niet in de riolen terechtkomen. Tijdens droge periodes kan je via een plat regenwater dan weer geleidelijk laten wegvloeien om er op straatniveau regentonnen mee te vullen. Een deel van het vastgehouden water verdampt, wat leidt tot een koeleffect in de stad.

Met als hoofdrolspelers…
KU Leuven (onderzoek), Vegetal I.D. (testproduct), Beweging.net (proeftuin, ambassadeur), Stadslab2050/EcoHuis (publiekswerking, kennisdeling)

Opbouw van de set                                             
De KU Leuven wilde experimenteren met verschillende vormen van intelligente daken en zag in de wijk Sint-Andries een ideale proeftuin. Met het lopende Stadslabtraject werden de handen in elkaar geslagen. Stadslab en het EcoHuis lanceerden een oproep om kandidaten te vinden met een geschikt dak voor het experiment. De keuze voor de daken lag bij de KU Leuven en Vegetal I.D., dat een prototype van het intelligente dak OASIS ontwikkelde. Middenveldorganisatie Beweging.net heeft een vestiging in de wijk en bood niet enkel zijn dak aan, maar stelde ook voor om wijkambassadeur te worden voor intelligente groendaken, waarvan drie types werden aangelegd. De KU Leuven monitort de resultaten. Alle partijen zetten hun schouders onder communicatie en kennisverspreiding en organiseerden samen twee dakevenementen, waar professionals en buurtbewoners van Sint-Andries kennis maakten met de mogelijkheden.

In première voor Sint-Andries
• Op elk van de drie types daken verdampte tot nu toe meer dan de helft van
   het vastgehouden water
• Bij twee daktypes verdampt tot wel 90 procent van het vastgehouden water

Het vervolg/de sequel
Beweging.net zal groepen geïnteresseerden ontvangen en het concept voorstellen: sensibilisering in de praktijk, op het terrein. KU Leuven blijft samen met productontwikkelaar Vegetal I.D. permanent de resultaten van de daken monitoren, analyseren en modelleren. Afhankelijk van de resultaten zal Vegetal I.D. het concept verder finetunen. Stadslab2050 zal leerlessen uit het project trekken en er breed kennis over delen.

© Foto's Frederik Beyens