© Framed by Matt
© Commonslab Antwerpen
© Dries Luyten
© Dries Luyten
© Stad Antwerpen
© Stad Antwerpen
Impactmaker:
participatie samen met de Voedselraad
De Voedselraad is een participatieve structuur die is opgestart in 2019. Een honderdtal deelnemers denken samen na over de toekomst en leveren input voor een Antwerpse voedselstrategie. Ze bespreken hoe voeding in Antwerpen een hefboom kan zijn voor een transitie naar een meer leefbare stad. Vele nieuwe projectideeën worden er gepitcht en diverse nieuwe coalities rond concrete projecten worden er gesloten. De Voedselraad is een actief netwerk dat vanuit ideeën inzet op het bijeenbrengen van budgetten en opstarten van concrete projecten.
De Voedselraad werd opgericht door Commons Lab Antwerpen vzw, CRESC Universiteit Antwerpen, Boeren en Buren, Wervel, Boerenbond, Rikolto, Voedselteams Antwerpen, De Landgenoten, Rurant, Fundament 2060, Velt vzw en FoodWIN.
Stadsakker is een project van Buurtwerk Posthof vzw en geeft op verschillende manieren een invulling aan stadslandbouw in Antwerpen. Met een team van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt realiseren ze diverse projecten. Zo legt Stadsakker eetbaar groen aan op ongebruikte plekken in de stad waar buurtbewoners hun eigen groenten kunnen telen en bouwen ze buurtcompostplaatsen verspreid over de stad. Bovendien kweken ze ook biologisch plantgoed voor Antwerpenaren, kweken ze zelf groenten voor het sociaal restaurant Bistro P, vergroenen ze straten en organiseren ze cursussen en workshops rond tuinieren.
Het Vlaams Culinair Centrum zal binnenkort de deuren openen in Antwerpen. Het kan een straffe place to be worden waar tal van projecten rond duurzaam voedsel van de toekomst aan een breder publiek getoond worden. Daarnaast wordt er ook bekeken of we in het Vlaams Culinair Centrum kunnen inzetten op opleidingen voor chefs, het laten ontdekken van nieuwe technologieën, productinnovatie enz. Het kan ook een ontmoetingsplaats worden waar de innovatieve spelers in eiwittransitie hun creaties kunnen presenteren aan chefs en het bredere publiek.
Dat horeca ook duurzame tewerkstellingskansen creërt, bewijst het project Instroom. Seppe Nobels is een Antwerpse topchef die met zijn duurzame aanpak een van de eerste groene Michelinsterren binnenhaalde. Midden 2021 startte hi samen met Chris Bryssinckx en stad Antwerpen en nieuw project. In restaurant Instroom serveert hij samen met anderstalige nieuwkomers een fusion kitchen 2.0 met en unieke basis. Want Seppes nieuwe souschefs hebben twee zaken gemeen: ze kunnen allen goed koken én ze zijn allemaal hun thuisland ontvlucht, op zoek naar een betere toekomst. Seppe en zijn multiculturele, en vooral multiculinaire brigade, koken in Instroom nu de signatuurgerechten die deze vluchtelingen me naar Antwerpen hebben gebracht. De gerechten die zeals kind of tiener leerden koken, die hun ouders en grootouders nog altijd maken, en die ze na hun vlucht misschien nooit meer in eigen land zullen kunnen proven. Maar dat koken doen ze dus wel à la façon Seppe Nobels. En dat betekent enerzijds met respect voor de Belgische ingrediënten, producten en technieken, én anderzijds met wortels in de eigen culinaire tradities van oorsprong. Eten in restaurant Instroom wordt dus niet enkel een culinaire, maar ook een heel erg persoonlijke reis.
We willen uiteindelijk smakelijke buurten creëren, waar het gemakkelijker wordt om gezonde en duurzame voeding te vinden, kopen, bereiden en eten. Waar de meest kwetsbare inwoners hun weg vinden naar ondersteuning en niemand uit de boot valt.
Zowel buurtwerk als sociaal-culturele verenigingen als etnisch-culturele verenigingen spelen een rol in lokale initiatieven rond voedsel. Deze gaan van samen tuinieren over samen koken en eten waarbij voedsel een verbindende factor is voor buurten en gemeenschappen. Voedsel is een laagdrempelige manier om mensen binnen en over gemeenschappen heen met elkaar te verbinden. Voor dergelijke initiatieven is ook nood aan goed uitgeruste keukens,verbruiksruimtes en ontmoetingsruimtes Inzetten op dergelijke buurtgerichte infrastructuur kan een belangrijke hefboom zijn voor lokale, verbindende buurtinitiatieven. Voorbeelden hiervan zijn de Volxkeukens18, buurtrestaurants en deelmaaltijden. Binnen de sociale economie werden ook de Dagschotels opgestart, die toelaten om aan solidaire tarieven maaltijden bij de meest kwetsbaren te krijgen, verspreid over Antwerpen. Ze werken complementair aan de buurtrestaurants en kunnen zorgen voor een gezonde maaltijd op bijkomende locaties of aan huis geleverd.
In Borgerhout bouwt vzw De Kompaan aan een buurtgericht en duurzaam voedselatelier. Hierin draait alles om verbinding via ontmoeting en kennis- en cultuuruitwisseling. Het doel van deze ontmoetingen is om een interactie te genereren over verschillende (sociale, culturele, leeftijds-, …) grenzen heen; een uitwisseling van kennis mogelijk te maken; en het netwerk te verbreden van de mensen die deelnemen, in de hoop zo een hechter sociaal weefsel te bevorderen in de wijk. Deze kennisdeling focust zich niet enkel op de in huis- werking. Vanuit hun deskundigheid worden ook verschillende samentuinen begeleid, externe workshops rond voedselinitiatieven ingericht, deelgenomen aan denk- en visiemomenten rond voedsel, ...
Coop 2060 is een samenwerking van enkele kleinschalige (voedsel)producenten uit de wijk 2060 in Antwerpen. Door de krachten te bundelen willen ze een (hyper) lokaal en solidair voedselsysteem promoten, stimuleren en versterken. Alle inkomsten worden eerlijk verdeeld en opnieuw geïnvesteerd in lokale voedselproductie in de wijk.
Met nieuwe trajecten als GoodFood@School en Get Wasted wordt vandaag al het potentieel verkend van samenwerkingen die uit de schoolmuren breken. Deze projecten zetten in op lokale samenwerkingen, sensibilisering, voedselverspilling en toegang tot voeding. GoodFood@School focust op sensibilisering en samenwerkingen. Get Wasted probeert overschotten slim in te zetten in de productie van soepen en smoothies voor scholen.
Vanuit de voedselstrategie zien we de scholen ook meer als een schakel in een buurt. Scholen zijn bij uitstek een ontmoetingsplaats in de buurt waar kinderen over achtergronden heen samenkomen. Scholen zijn steeds sterk lokaal ingebed en bieden dus een enorm potentieel om buurten en hun inwoners te versterken. Samen met de school willen we buurtbewoners verbinden en de school als een centrale actor zien in dit verhaal. Wanneer scholen inzetten op voeding, liggen er opportuniteiten om de buurt te betrekken. Dit kan gaan over het inzetten van lokale vrijwilligers voor de bedeling van maaltijden of het helpen in de schoolmoestuin, tot de school inzetten als een plaats waar korte keten verkocht wordt of kookworkshops doorgaan. Niet alleen de school biedt hierin potentieel als locatie, de school kan ook uitbreken naar de buurt en inzetten op samenwerkingen met omliggende bedrijven, handelaars en organisaties.
Impactmaker:
Smakelijke Scholen & inclusieve buurten
Scholen kunnen ook advies krijgen over duurzame voeding in het kader van de Ecoscholen.
Naast het uitbouwen van het aanbod van gezonde voeding op scholen, is er ook nog potentieel om de aankoop ervan verder te verduurzamen. Er wordt vandaag in de proefprojecten reeds samengewerkt met sociale economie. Op die manier wordt de bereiding van soepen ook ingezet in activeringstrajecten. Bovendien wordt er ook onderzocht hoe de ingrediënten lokaal aangekocht kunnen worden. Tot slot biedt een school nog tal van potentieel en kan er ook worden ingezet op schoolmoestuinen en samenwerkingen met de buurt.
Het stedelijk onderwijs biedt acht verschillende studiedomeinen aan aan haar studenten waaronder ‘Voeding en horeca’ en ‘Land- en Tuinbouw’ binnen de studierichting Biotechnologische wetenschappen. Binnen het domein Horeca & Voeding bekijken studenten de rol van biotechnologie binnen de voedingsindustrie. Ze bestuderen alle stappen in het proces van voedselverwerking, leren hoe de voedingsindustrie werkt en hoe grondstoffen worden verwerkt tot voedingsproducten. Ook het belang van voedselveiligheid en – controle komt aan bod. Binnen het domein Land- en Tuinbouw ontdekken studenten hoe groenten en fruit gekweekt worden. Met een blik op de toekomst bekijken ze de mogelijkheden van stadslandbouw en denken ze mee over de voedingsproductie van morgen.
2.2 Smakelijke Scholen
2.3 Smakelijke buurten
2.4 Heerlijke horeca
2.5 Stedelijke voorbeeldrol
2.6 Participatie
De stad wil met haar voedselstrategie iedereen bereiken. Niet alleen binnen de verschillende projecten, maar ook op strategisch niveau. Participatie is dan ook een essentieel onderdeel van hoe het beleid verder vorm zal krijgen. De voortgang van de voedselstrategie zal verder opgevolgd worden door de ambtelijke stuurgroep, dit binnen de governance van het Klimaatplan van stad Antwerpen. Op die manier wordt het voedselbeleid ingebed in de algemene governance-aanpak voor klimaat.
Voedsel is relevant voor een brede waaier van actoren in Antwerpen. Participatie zal dus niet enkel inzetten op burgers, maar ook op afstemming met bedrijven, middenveld, onderzoeksinstellingen en andere overheden.
Daarnaast is er al enkele jaren een sterke Voedselraad actief in Antwerpen die een brede voeling heeft met wat er leeft in Antwerpen. De stad onderzoekt hoe ze hier mee kan participeren en afstemmen om zo de synergiën op te zoeken tussen beiden.
Binnen de werking van de stad verkennen we hoe we andere beleidsplannen, stedelijke gebouwen en terreinen, aanbestedingen, catering, enz. waar wenselijk en haalbaar kunnen laten bijdragen aan de doelstellingen van de voedselstrategie.
Op beleidsniveau verankeren we, waar opportuun, elementen binnen andere beleidsplannen, zoals het horecabeleidsplan, het strategische ruimteplan of het beleid rond sociale kruideniers. Door deze kruisbestuiving op te zoeken, creëren we echte hefbomen voor het uitvoeren van de voedselstrategie en wordt deze verankerd binnen de brede werking van de stad.
Concrete acties zullen onder meer inzetten op overheidsaanbestedingen of andere contracten met derden met betrekking tot catering en voeding om deze onder andere in lijn te brengen met de ambities rond eiwittransitie en de voedingsdriehoek. Maar de rol van de stad gaat verder. Campagnes en opleidingstrajecten voor horeca kunnen inzetten op lokale producten, circulaire catering en de eiwittransitie. Burgerprojecten kunnen voedsel inzetten om sociale cohesie ten goede te komen. Campagnes naar burgers kunnen inzetten op voedselverspilling en eiwittransitie. Stadsgebouwen kunnen, waar haalbaar en betaalbaar, bijdragen aan plekken voor voedselproductie in de stad. Zo zal de buitenruimte van den Bell, het administratief gebouw
van de stad, door onder andere PAKT vergroend worden en kan er ruimte komen voor stadslandbouw. En zo zullen er gaandeweg nog tal van kruisbestuivingen verkend worden. Stad Antwerpen wil een katalysator zijn voor toekomstgerichte concepten. Hiervoor kunnen bestaande financieringskanalen van de stad, zoals het Klimaatfonds of de Oproep Innovatieve Ontwikkelingsprojecten KMO19, ingezet worden. Innovatietrajecten zoals de Klimaattafels of participatie aan bovenlokale projectoproepen kunnen hiervoor ingezet worden.
Antwerpen heeft als grootste horecastad van Vlaanderen een enorm divers aanbod. De horeca speelt een belangrijke rol in het voedsellandschap van de stad. We zetten daarom in op een horecasector die mensen rond de tafel brengt en gezonde, duurzame voeding voorschotelt. We kunnen hiervoor samenwerken met de sectorfederaties. Samen willen we kennis, technieken en innovatie ondersteunen die het lokale horeca-aanbod verder verduurzaamt. Hierbij bouwen we ook verder op trajecten als No Food To Waste van Horeca Vlaanderen.
Een andere samenwerking met veel potentieel is het culinaire festival Smaakmeesters. Tijdens dit evenement laten horecazaken bezoekers proeven van hun gastronomisch vakmanschap. Ook hier brengen we duurzame ,inmiddels good practices, als plantaardige maaltijden, lokale producten of creatief koken met restjes onder de aandacht krijgen.
Naast de scholen zijn ook plekken als samentuinen, volkstuinen en andere plaatsen met eetbaar groen belangrijk in de stad. Ze creëren niet alleen ruimte om voedsel te telen maar zijn ook ontmoetingsplaatsen in buurten. Er zal ook de komende jaren gewerkt worden aan een sterker netwerk tussen samentuinen. Een nieuw subsidiereglement steunt samentuinen, voedselbossen, pluktuinen, en dergelijke meer, maar kan ook ondersteuning bieden aan initiatieven die gezamenlijke voedselplekken uitbouwen om maaltijden samen te bereiden of te delen.
Stad Antwerpen zet in op gezonde maaltijden en snacks op scholen in de stad. Met het project ‘Smakelijke School’ krijgen scholen de mogelijkheid om hun leerlingen een voedzame maaltijd aan te bieden. Zo zet de stad in op het welzijn van alle kinderen, met niet alleen gezondheidswinsten, maar ook energiekere kinderen en betere leerprestaties. Aan de hand van proefprojecten werden vorig en dit schooljaar al duizenden leerlingen bereikt. Tijdens proefprojecten werd onder andere gemonitord wat de impact is op leerlingen en wat de ervaringen zijn van ouders en leraren.
Het project Smakelijke Scholen wordt intussen stadsbreed en netoverschrijdend uitgerold. Het toelagereglement die de brede uitrol mogelijk moet maken werd eind 2021 goedgekeurd. In dat toelagereglement voorziet de stad een bepaald bedrag per kind per maaltijd om maaltijden aan te bieden voor onze Antwerpse basisschoolkinderen. Er zijn verschillende intekenmomenten voorzien.
Daarnaast kunnen scholen ook advies krijgen over duurzame voeding in het kader van de Ecoscholen. Naast het uitbreiden van het aanbod van gezonde voeding op scholen, is er ook nog potentieel om de aankoop ervan verder te verduurzamen. Er wordt vandaag in de proefprojecten al samengewerkt met sociale economie. Op die manier wordt de bereiding van soepen ook ingezet in activeringstrajecten. Bovendien wordt er ook bekeken hoe de ingrediënten lokaal aangekocht kunnen worden.
Tot slot biedt een school nog tal van potentieel en kan er ook worden ingezet op schoolmoestuinen en samenwerkingen met de buurt. Het stedelijk onderwijs biedt acht verschillende studiedomeinen aan haar studenten waaronder ‘Voeding en horeca’ en ‘Land- en Tuinbouw’ binnen de studierichting Biotechnologische wetenschappen. Binnen het domein Horeca & Voeding bekijken studenten de rol van biotechnologie binnen de voedingsindustrie. Ze bestuderen alle stappen in het proces van voedselverwerking, leren hoe de voedingsindustrie werkt en hoe grondstoffen worden verwerkt tot voedingsproducten. Ook het belang van voedselveiligheid en – controle komt aan bod. Binnen het domein Land- en Tuinbouw ontdekken studenten hoe groenten en fruit gekweekt worden. Met een blik op de toekomst bekijken ze de mogelijkheden van stadslandbouw en denken ze mee over de voedingsproductie van morgen.
17 Op dit ogenblik bedelen we met Foodsavers 20 voedselbedelingen en 5 sociale kruideniers, naast een groeiend aantal burgerinitiatieven die werken rond het tegengaan van voedselverspilling, bewust omgaan met voedsel en koken met voedseloverschotten. In de huidige beleidsperiode is de stad afgestapt van de ad- hocondersteuning van de initiatieven, en in 2020-21 werd een reglement voedselhulp goedgekeurd, dat de werking van de voedselhulporganisaties (inclusief sociale kruideniers) structureel kadert en recurrent ondersteunt.
18 Volxkeukens zijn voorbeelden van buurtkeukens waar door de wijkbewoners wordt gekookt voor buren. Maaltijden worden aan een laag tarief aangeboden.
19 Het eerder genoemde Calidris Bio verkreeg eerder onderzoeksmiddelen via Oproep Innovatieve Ontwikkelingsprojecten KMO, het eerder genoemde Peace Of Meat verkreeg middelen uit het BlueChem Kickstart Fund. Het eerder genoemde Get Wasted verkreeg middelen uit het Klimaatfonds.
2.6 Participatie
2.5 Stedelijk voorbeeldrol
2.4 Heerlijke horeca
2.3 Smakelijke buurten
2.2 Smakelijke Scholen
2.1 Voedselinitiatieven
voor kwetsbare inwoners
2.1 Voedselinitiatieven voor kwetsbare inwoners
© Matthias De Boeck
© Matthias De Boeck
Steeds meer mensen bevinden zich in een kwetsbare situatie en de vraag naar voedselhulp is de afgelopen jaren verder toegenomen. Zowel voedselbedelingen als sociale kruideniers bieden lokaal gratis of voordelige voedselondersteuning aan.17 In beide gevallen is de voedselhulp onderdeel van een holistische benadering, waarbij ook aandacht is voor de noden op andere domeinen van welzijn Het nieuwe ondersteuningsregelment Voedselhulp zet in op het professionaliseren van bestaande initiatieven en op een goede toeleiding van mensen in voedselnood naar het bestaande aanbod.
Bij het uitbouwen van een duurzame, gezonde voedselomgeving zal de stad gericht aandacht hebben voor laagdrempeligheid en toegankelijkheid. Het is een van de manieren om Antwerpenaren toe te leiden naar het beschikbare aanbod. We willen immers dat men de weg vindt naar de ruimte die er is om voedsel te produceren, hoe kleinschalig of tijdelijk die ook is. Maar evenzeer willen we de stap gemakkelijker maken om plaatsen te vinden waar men samen kan koken en kan eten, of te ontdekken waar men een gezond, lokaal voedselaanbod vindt. Onder andere buurtrestaurants spelen hier een rol in. Zij bieden warme maaltijden aan en mensen met een laag inkomen en/of schulden, en senioren genieten van een sociaal tarief. Deze maaltijden willen we doordacht plantaardiger maken dan nu.
Op tal van manieren kunnen we drempels verlagen. Door een sterk netwerk aan organisaties die op het terrein actief zijn, maar evenzeer daar waar haalbaar, betaalbaar en verenigbaar met andere ruimteclaims door ruimtelijke ingrepen, door communicatie en sensibilisering en door kansen voor ontmoetingen te creëren.
Thuis, op school, in de wijk, op restaurant, maar ook rond de vergadertafel: overal in de stad willen we voedsel dat verbindt en voedsel dat kansen creëert.
17 Op dit ogenblik bedelen we met Foodsavers 20 voedselbedelingen en 5 sociale kruideniers, naast een groeiend aantal burgerinitiatieven die werken rond het tegengaan van voedselverspilling, bewust omgaan met voedsel en koken met voedseloverschotten. In de huidige beleidsperiode is de stad afgestapt van de ad- hocondersteuning van de initiatieven, en in 2020-21 werd een reglement voedselhulp goedgekeurd, dat de werking van de voedselhulporganisaties (inclusief sociale kruideniers) structureel kadert en recurrent ondersteunt.
18 Volxkeukens zijn voorbeelden van buurtkeukens waar door de wijkbewoners wordt gekookt voor buren. Maaltijden worden aan een laag tarief aangeboden.
19 Het eerder genoemde Calidris Bio verkreeg eerder onderzoeksmiddelen via Oproep Innovatieve Ontwikkelingsprojecten KMO, het eerder genoemde Peace Of Meat verkreeg middelen uit het BlueChem Kickstart Fund. Het eerder genoemde Get Wasted verkreeg middelen uit het Klimaatfonds.
De Voedselraad is een participatieve structuur die is opgestart in 2019. Een honderdtal deelnemers denken samen na over de toekomst en leveren input voor een Antwerpse voedselstrategie. Ze bespreken hoe voeding in Antwerpen een hefboom kan zijn voor een transitie naar een meer leefbare stad. Vele nieuwe projectideeën worden er gepitcht en diverse nieuwe coalities rond concrete projecten worden er gesloten. De Voedselraad is een actief netwerk dat vanuit ideeën inzet op het bijeenbrengen van budgetten en opstarten van concrete projecten.
De Voedselraad werd opgericht door Commons Lab Antwerpen vzw, CRESC Universiteit Antwerpen, Boeren en Buren, Wervel, Boerenbond, Rikolto, Voedselteams Antwerpen, De Landgenoten, Rurant, Fundament 2060, Velt vzw en FoodWIN.
Impactmaker:
participatie samen met de Voedselraad
De stad wil met haar voedselstrategie iedereen bereiken. Niet alleen binnen de verschillende projecten, maar ook op strategisch niveau. Participatie is dan ook een essentieel onderdeel van hoe het beleid verder vorm zal krijgen. De voortgang van de voedselstrategie zal verder opgevolgd worden door de ambtelijke stuurgroep, dit binnen de governance van het Klimaatplan van stad Antwerpen. Op die manier wordt het voedselbeleid ingebed in de algemene governance-aanpak voor klimaat.
Voedsel is relevant voor een brede waaier van actoren in Antwerpen. Participatie zal dus niet enkel inzetten op burgers, maar ook op afstemming met bedrijven, middenveld, onderzoeksinstellingen en andere overheden.
Daarnaast is er al enkele jaren een sterke Voedselraad actief in Antwerpen die een brede voeling heeft met wat er leeft in Antwerpen. De stad onderzoekt hoe ze hier mee kan participeren en afstemmen om zo de synergiën op te zoeken tussen beiden.
2.6 Participatie
Binnen de werking van de stad verkennen we hoe we andere beleidsplannen, stedelijke gebouwen en terreinen, aanbestedingen, catering, enz. waar wenselijk en haalbaar kunnen laten bijdragen aan de doelstellingen van de voedselstrategie.
Op beleidsniveau verankeren we, waar opportuun, elementen binnen andere beleidsplannen, zoals het horecabeleidsplan, het strategische ruimteplan of het beleid rond sociale kruideniers. Door deze kruisbestuiving op te zoeken, creëren we echte hefbomen voor het uitvoeren van de voedselstrategie en wordt deze verankerd binnen de brede werking van de stad.
Concrete acties zullen onder meer inzetten op overheidsaanbestedingen of andere contracten met derden met betrekking tot catering en voeding om deze onder andere in lijn te brengen met de ambities rond eiwittransitie en de voedingsdriehoek. Maar de rol van de stad gaat verder. Campagnes en opleidingstrajecten voor horeca kunnen inzetten op lokale producten, circulaire catering en de eiwittransitie. Burgerprojecten kunnen voedsel inzetten om sociale cohesie ten goede te komen. Campagnes naar burgers kunnen inzetten op voedselverspilling en eiwittransitie. Stadsgebouwen kunnen, waar haalbaar en betaalbaar, bijdragen aan plekken voor voedselproductie in de stad. Zo zal de buitenruimte van den Bell, het administratief gebouw
van de stad, door onder andere PAKT vergroend worden en kan er ruimte komen voor stadslandbouw. En zo zullen er gaandeweg nog tal van kruisbestuivingen verkend worden. Stad Antwerpen wil een katalysator zijn voor toekomstgerichte concepten. Hiervoor kunnen bestaande financieringskanalen van de stad, zoals het Klimaatfonds of de Oproep Innovatieve Ontwikkelingsprojecten KMO19, ingezet worden. Innovatietrajecten zoals de Klimaattafels of participatie aan bovenlokale projectoproepen kunnen hiervoor ingezet worden.
2.5 Stedelijke voorbeeldrol
Het Vlaams Culinair Centrum zal binnenkort de deuren openen in Antwerpen. Het kan een straffe place to be worden waar tal van projecten rond duurzaam voedsel van de toekomst aan een breder publiek getoond worden. Daarnaast wordt er ook bekeken of we in het Vlaams Culinair Centrum kunnen inzetten op opleidingen voor chefs, het laten ontdekken van nieuwe technologieën, productinnovatie enz. Het kan ook een ontmoetingsplaats worden waar de innovatieve spelers in eiwittransitie hun creaties kunnen presenteren aan chefs en het bredere publiek.
Dat horeca ook duurzame tewerkstellingskansen creërt, bewijst het project Instroom. Seppe Nobels is een Antwerpse topchef die met zijn duurzame aanpak een van de eerste groene Michelinsterren binnenhaalde. Midden 2021 startte hi samen met Chris Bryssinckx en stad Antwerpen en nieuw project. In restaurant Instroom serveert hij samen met anderstalige nieuwkomers een fusion kitchen 2.0 met en unieke basis. Want Seppes nieuwe souschefs hebben twee zaken gemeen: ze kunnen allen goed koken én ze zijn allemaal hun thuisland ontvlucht, op zoek naar een betere toekomst. Seppe en zijn multiculturele, en vooral multiculinaire brigade, koken in Instroom nu de signatuurgerechten die deze vluchtelingen me naar Antwerpen hebben gebracht. De gerechten die zeals kind of tiener leerden koken, die hun ouders en grootouders nog altijd maken, en die ze na hun vlucht misschien nooit meer in eigen land zullen kunnen proven. Maar dat koken doen ze dus wel à la façon Seppe Nobels. En dat betekent enerzijds met respect voor de Belgische ingrediënten, producten en technieken, én anderzijds met wortels in de eigen culinaire tradities van oorsprong. Eten in restaurant Instroom wordt dus niet enkel een culinaire, maar ook een heel erg persoonlijke reis.
© Dries Luyten
Antwerpen heeft als grootste horecastad van Vlaanderen een enorm divers aanbod. De horeca speelt een belangrijke rol in het voedsellandschap van de stad. We zetten daarom in op een horecasector die mensen rond de tafel brengt en gezonde, duurzame voeding voorschotelt. We kunnen hiervoor samenwerken met de sectorfederaties. Samen willen we kennis, technieken en innovatie ondersteunen die het lokale horeca-aanbod verder verduurzaamt. Hierbij bouwen we ook verder op trajecten als No Food To Waste van Horeca Vlaanderen.
Een andere samenwerking met veel potentieel is het culinaire festival Smaakmeesters. Tijdens dit evenement laten horecazaken bezoekers proeven van hun gastronomisch vakmanschap. Ook hier brengen we duurzame ,inmiddels good practices, als plantaardige maaltijden, lokale producten of creatief koken met restjes onder de aandacht krijgen.
2.4 Heerlijke horeca
We willen uiteindelijk smakelijke buurten creëren, waar het gemakkelijker wordt om gezonde en duurzame voeding te vinden, kopen, bereiden en eten. Waar de meest kwetsbare inwoners hun weg vinden naar ondersteuning en niemand uit de boot valt.
Zowel buurtwerk als sociaal-culturele verenigingen als etnisch-culturele verenigingen spelen een rol in lokale initiatieven rond voedsel. Deze gaan van samen tuinieren over samen koken en eten waarbij voedsel een verbindende factor is voor buurten en gemeenschappen. Voedsel is een laagdrempelige manier om mensen binnen en over gemeenschappen heen met elkaar te verbinden. Voor dergelijke initiatieven is ook nood aan goed uitgeruste keukens,verbruiksruimtes en ontmoetingsruimtes Inzetten op dergelijke buurtgerichte infrastructuur kan een belangrijke hefboom zijn voor lokale, verbindende buurtinitiatieven. Voorbeelden hiervan zijn de Volxkeukens18, buurtrestaurants en deelmaaltijden. Binnen de sociale economie werden ook de Dagschotels opgestart, die toelaten om aan solidaire tarieven maaltijden bij de meest kwetsbaren te krijgen, verspreid over Antwerpen. Ze werken complementair aan de buurtrestaurants en kunnen zorgen voor een gezonde maaltijd op bijkomende locaties of aan huis geleverd.
In Borgerhout bouwt vzw De Kompaan aan een buurtgericht en duurzaam voedselatelier. Hierin draait alles om verbinding via ontmoeting en kennis- en cultuuruitwisseling. Het doel van deze ontmoetingen is om een interactie te genereren over verschillende (sociale, culturele, leeftijds-, …) grenzen heen; een uitwisseling van kennis mogelijk te maken; en het netwerk te verbreden van de mensen die deelnemen, in de hoop zo een hechter sociaal weefsel te bevorderen in de wijk. Deze kennisdeling focust zich niet enkel op de in huis- werking. Vanuit hun deskundigheid worden ook verschillende samentuinen begeleid, externe workshops rond voedselinitiatieven ingericht, deelgenomen aan denk- en visiemomenten rond voedsel, ...
© Framed by Matt
© Commonslab Antwerpen
Coop 2060 is een samenwerking van enkele kleinschalige (voedsel)producenten uit de wijk 2060 in Antwerpen. Door de krachten te bundelen willen ze een (hyper) lokaal en solidair voedselsysteem promoten, stimuleren en versterken. Alle inkomsten worden eerlijk verdeeld en opnieuw geïnvesteerd in lokale voedselproductie in de wijk.
© Dries Luyten
Stadsakker is een project van Buurtwerk Posthof vzw en geeft op verschillende manieren een invulling aan stadslandbouw in Antwerpen. Met een team van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt realiseren ze diverse projecten. Zo legt Stadsakker eetbaar groen aan op ongebruikte plekken in de stad waar buurtbewoners hun eigen groenten kunnen telen en bouwen ze buurtcompostplaatsen verspreid over de stad. Bovendien kweken ze ook biologisch plantgoed voor Antwerpenaren, kweken ze zelf groenten voor het sociaal restaurant Bistro P, vergroenen ze straten en organiseren ze cursussen en workshops rond tuinieren.
Naast de scholen zijn ook plekken als samentuinen, volkstuinen en andere plaatsen met eetbaar groen belangrijk in de stad. Ze creëren niet alleen ruimte om voedsel te telen maar zijn ook ontmoetingsplaatsen in buurten. Er zal ook de komende jaren gewerkt worden aan een sterker netwerk tussen samentuinen. Een nieuw subsidiereglement steunt samentuinen, voedselbossen, pluktuinen, en dergelijke meer, maar kan ook ondersteuning bieden aan initiatieven die gezamenlijke voedselplekken uitbouwen om maaltijden samen te bereiden of te delen.
2.3 Smakelijke buurten
© Stad Antwerpen
Met nieuwe trajecten als GoodFood@School en Get Wasted wordt vandaag al het potentieel verkend van samenwerkingen die uit de schoolmuren breken. Deze projecten zetten in op lokale samenwerkingen, sensibilisering, voedselverspilling en toegang tot voeding. GoodFood@School focust op sensibilisering en samenwerkingen. Get Wasted probeert overschotten slim in te zetten in de productie van soepen en smoothies voor scholen.
Vanuit de voedselstrategie zien we de scholen ook meer als een schakel in een buurt. Scholen zijn bij uitstek een ontmoetingsplaats in de buurt waar kinderen over achtergronden heen samenkomen. Scholen zijn steeds sterk lokaal ingebed en bieden dus een enorm potentieel om buurten en hun inwoners te versterken. Samen met de school willen we buurtbewoners verbinden en de school als een centrale actor zien in dit verhaal. Wanneer scholen inzetten op voeding, liggen er opportuniteiten om de buurt te betrekken. Dit kan gaan over het inzetten van lokale vrijwilligers voor de bedeling van maaltijden of het helpen in de schoolmoestuin, tot de school inzetten als een plaats waar korte keten verkocht wordt of kookworkshops doorgaan. Niet alleen de school biedt hierin potentieel als locatie, de school kan ook uitbreken naar de buurt en inzetten op samenwerkingen met omliggende bedrijven, handelaars en organisaties.
Impactmaker:
Smakelijke Scholen & inclusieve buurten
Scholen kunnen ook advies krijgen over duurzame voeding in het kader van de Ecoscholen.
Naast het uitbouwen van het aanbod van gezonde voeding op scholen, is er ook nog potentieel om de aankoop ervan verder te verduurzamen. Er wordt vandaag in de proefprojecten reeds samengewerkt met sociale economie. Op die manier wordt de bereiding van soepen ook ingezet in activeringstrajecten. Bovendien wordt er ook onderzocht hoe de ingrediënten lokaal aangekocht kunnen worden. Tot slot biedt een school nog tal van potentieel en kan er ook worden ingezet op schoolmoestuinen en samenwerkingen met de buurt.
Het stedelijk onderwijs biedt acht verschillende studiedomeinen aan aan haar studenten waaronder ‘Voeding en horeca’ en ‘Land- en Tuinbouw’ binnen de studierichting Biotechnologische wetenschappen. Binnen het domein Horeca & Voeding bekijken studenten de rol van biotechnologie binnen de voedingsindustrie. Ze bestuderen alle stappen in het proces van voedselverwerking, leren hoe de voedingsindustrie werkt en hoe grondstoffen worden verwerkt tot voedingsproducten. Ook het belang van voedselveiligheid en – controle komt aan bod. Binnen het domein Land- en Tuinbouw ontdekken studenten hoe groenten en fruit gekweekt worden. Met een blik op de toekomst bekijken ze de mogelijkheden van stadslandbouw en denken ze mee over de voedingsproductie van morgen.
© Stad Antwerpen
Stad Antwerpen zet in op gezonde maaltijden en snacks op scholen in de stad. Met het project ‘Smakelijke School’ krijgen scholen de mogelijkheid om hun leerlingen een voedzame maaltijd aan te bieden. Zo zet de stad in op het welzijn van alle kinderen, met niet alleen gezondheidswinsten, maar ook energiekere kinderen en betere leerprestaties. Aan de hand van proefprojecten werden vorig en dit schooljaar al duizenden leerlingen bereikt. Tijdens proefprojecten werd onder andere gemonitord wat de impact is op leerlingen en wat de ervaringen zijn van ouders en leraren.
Het project Smakelijke Scholen wordt intussen stadsbreed en netoverschrijdend uitgerold. Het toelagereglement die de brede uitrol mogelijk moet maken werd eind 2021 goedgekeurd. In dat toelagereglement voorziet de stad een bepaald bedrag per kind per maaltijd om maaltijden aan te bieden voor onze Antwerpse basisschoolkinderen. Er zijn verschillende intekenmomenten voorzien.
Daarnaast kunnen scholen ook advies krijgen over duurzame voeding in het kader van de Ecoscholen. Naast het uitbreiden van het aanbod van gezonde voeding op scholen, is er ook nog potentieel om de aankoop ervan verder te verduurzamen. Er wordt vandaag in de proefprojecten al samengewerkt met sociale economie. Op die manier wordt de bereiding van soepen ook ingezet in activeringstrajecten. Bovendien wordt er ook bekeken hoe de ingrediënten lokaal aangekocht kunnen worden.
Tot slot biedt een school nog tal van potentieel en kan er ook worden ingezet op schoolmoestuinen en samenwerkingen met de buurt. Het stedelijk onderwijs biedt acht verschillende studiedomeinen aan haar studenten waaronder ‘Voeding en horeca’ en ‘Land- en Tuinbouw’ binnen de studierichting Biotechnologische wetenschappen. Binnen het domein Horeca & Voeding bekijken studenten de rol van biotechnologie binnen de voedingsindustrie. Ze bestuderen alle stappen in het proces van voedselverwerking, leren hoe de voedingsindustrie werkt en hoe grondstoffen worden verwerkt tot voedingsproducten. Ook het belang van voedselveiligheid en – controle komt aan bod. Binnen het domein Land- en Tuinbouw ontdekken studenten hoe groenten en fruit gekweekt worden. Met een blik op de toekomst bekijken ze de mogelijkheden van stadslandbouw en denken ze mee over de voedingsproductie van morgen.
2.2 Smakelijke Scholen
© Matthias De Boeck
Steeds meer mensen bevinden zich in een kwetsbare situatie en de vraag naar voedselhulp is de afgelopen jaren verder toegenomen. Zowel voedselbedelingen als sociale kruideniers bieden lokaal gratis of voordelige voedselondersteuning aan.17 In beide gevallen is de voedselhulp onderdeel van een holistische benadering, waarbij ook aandacht is voor de noden op andere domeinen van welzijn Het nieuwe ondersteuningsregelment Voedselhulp zet in op het professionaliseren van bestaande initiatieven en op een goede toeleiding van mensen in voedselnood naar het bestaande aanbod.
Bij het uitbouwen van een duurzame, gezonde voedselomgeving zal de stad gericht aandacht hebben voor laagdrempeligheid en toegankelijkheid. Het is een van de manieren om Antwerpenaren toe te leiden naar het beschikbare aanbod. We willen immers dat men de weg vindt naar de ruimte die er is om voedsel te produceren, hoe kleinschalig of tijdelijk die ook is. Maar evenzeer willen we de stap gemakkelijker maken om plaatsen te vinden waar men samen kan koken en kan eten, of te ontdekken waar men een gezond, lokaal voedselaanbod vindt. Onder andere buurtrestaurants spelen hier een rol in. Zij bieden warme maaltijden aan en mensen met een laag inkomen en/of schulden, en senioren genieten van een sociaal tarief. Deze maaltijden willen we doordacht plantaardiger maken dan nu.
Op tal van manieren kunnen we drempels verlagen. Door een sterk netwerk aan organisaties die op het terrein actief zijn, maar evenzeer daar waar haalbaar, betaalbaar en verenigbaar met andere ruimteclaims door ruimtelijke ingrepen, door communicatie en sensibilisering en door kansen voor ontmoetingen te creëren.
2.1 Voedselinitiatieven voor kwetsbare inwoners
Thuis, op school, in de wijk, op restaurant, maar ook rond de vergadertafel: overal in de stad willen we voedsel dat verbindt en voedsel dat kansen creëert.
2.1 Voedselinitiatieven
voor kwetsbare inwoners
2.4 Heerlijke horeca
2.2 Smakelijke Scholen
2.3 Smakelijke buurten
2.5 Stedelijk voorbeeldrol
2.6 Participatie